Bockstaele, Paul Petrus (1920-2009)

EnglishNederlandsfrançais

Wiskundige geboren op 7 februari 1920 in Melle en overleden in Oud-Heverlee op 3 augustus 2009.

Biografie

Bockstaele Paul werd geboren op 7 februari 1920 in Melle. In 1940 behaalde hij zijn baccalaureaat in de thomistische wijsbegeerte. Tussen 1947 en 1953 was hij leraar aan het Sint-Vincentiuscollege in Eeklo. Hij was vervolgens docent aan de Bisschoppelijke Normaalschool in Sint-Niklaas van 1953 tot 1962.
In 1951 promoveerde hij tot doctor in de wiskunde . In 1962 werd hij lector en van 1963 tot 1967 docent aan de Faculteit Wetenschappen aan de Katholieke Universiteit Leuven. In 1967 werd hij benoemd tot gewoon hoogleraar aan de Faculteit Wetenschappen. Hier doceerde hij ondermeer een basiscursus analyse getiteld differentiaal en integraal rekenen, daarnaast gaf hij ook twee cursussen geschiedenis van de wiskunde. Eén cursus behandelde de wiskunde van het oude verre oosten tot de hedendaagse wiskunde, de tweede betrof Leuvens wiskundig werk. Hij was de bezieler van de Afdeling Geschiedenis en grondslagen van de wiskunde en was lid van de werkgroep universiteitsgeschiedenis aan de KUL.
Hij was ook tussen 1968 en 1971 gasthoogleraar aan de universiteit Lovanium in Kinshasa.
In 1944 werd hij in Gent tot priester gewijd. In 1967 werd hij erekanunnik aan het Sint Baafskapittel in het Bisdom Gent.

In 1973 werd hij verkozen tot lid van het Nationaal Comité voor Logica, geschiedenis en filosofie der wetenschappen, hiervan was hij bijna 20 jaar ondervoorzitter. Dit Comité werd gepatroneerd door de Koninklijke Vlaamse Academie van België voor wetenschappen en kunsten. Op 9 november 1983 werd hij verkozen tot corresponderend lid van de Koninklijke Vlaamse Academie van België voor wetenschappen en kunsten, werkend lid op 8 maart 1989 en erelid in 1995. In 1984 werd hij lid van de Bestendige commissie voor geschiedenis der wetenschappen van de Koninklijke Vlaamse Academie van België voor wetenschappen en kunsten, waarvan hij in 1985 voorzitter werd, wat hij vijftien jaar lang zou blijven. Binnen de Koninklijke Vlaamse Academie van België voor wetenschappen en kunsten was hij ook lid van de beoordelingscommissies: Bestendige Commissie van het J. Gillisfonds, de Commissie Biografisch Woordenboek en van de Commissie Centrum voor Europese Cultuur. Hij was niet alleen lid van de Koninklijke Vlaamse Academie van België voor wetenschappen en kunsten, maar ook van andere wetenschappelijke genootschappen zoals de Académie internationale d’Histoire des Sciences. Hiervan werd hij in 1971 corresponderend lid en effectief lid in 1988. Daarnaast was hij ook corresponderend lid van de Deutsche Gesellschaft für Geschichte der Medizin, Naturwissenschaft und Technik. Daarnaast was hij in 1959 stichtend lid en tussen 1988 en 1992 voorzitter van het Zuidnederlands Genootschap voor de Geschiedenis der Geneeskunde, Wiskunde, Natuurwetenschappen en Techniek. Ook was hij lid van de redactie van het Scientiarum Historia, het tijdschrift uitgegeven door dit genootschap. Jarenlang vertegenwoordigde hij België in de International Commission for the History of Mathematics.

Een groot deel van de huidige collectie van de Campusbibliotheek Arenberg CBA werd opgebouwd door prof. em. Paul Bockstaele en bevond zich in de vroegere deelbibliotheek Wiskunde – Sterrenkunde – Computerwetenschappen in Heverlee. Bockstaele was dan ook nauw betrokken bij het bibliotheekbeleid van de KUL, zo werd hij in 1969 aangeduid als vertegenwoordiger van de Faculteit Wetenschappen in de bibliotheekraad. In 1974 werd hij van deze raad ondervoorzitter. In het academiejaar 1976-1977 werd hij voorzitter van de hervormde bibliotheekraad, op dat moment was hij al voorzitter van de Campus-bibliotheekraad Wetenschappen. Hij hielp dus mee de krijtlijnen van het bibliotheekbeleid ontwikkelen. In 1980 werd hij waarnemend hoofdbibliothecaris, bij de benoeming van Roegiers Jan in deze functie, nam hij ontslag als voorzitter en lid van de bibliotheekraad. Bockstaele had immers alle vertrouwen in Roegiers. Bockstaele was ook actief lid van de Vrienden van de Leuvense Universiteitsbibliotheek. Zijn enorme en kostbare bibliotheek liet hij na aan de KULeuven.

Van 1992 tot 2005 was Bockstaele betrokken bij de archeologische opgravingen in de oude Romeinse stad Sagalassos in het huidige Turkije onder leiding van zijn huisgenoot, archeoloog Marc Waelkens. Bockstaele verzorgde de filmopnamen van de opgravingen.
Hij werd toegelaten tot het emeritaat op 1 augustus 1986.
Op voorstel van de Academie werd Bockstaele in 1996 de hoge onderscheiding van grootofficier in de Leopoldsorde toegekend. Sinds een fatale val op zijn 87e verjaardag op 7 februari 2007 werd hij thuis verpleegd. Hij overleed in Oud-Heverlee op 3 augustus 2009.

Werken

Bockstaele was een gezaghebbend kenner van de geschiedenis der wetenschappen en die van de wiskunde in het bijzonder. Hij stelde zich de vraag hoe ideeën en bewijsvoeringen ontstaan en zich ontwikkelen. Hij was dus geïnteresseerd in de geschiedenis van de wiskunde, deze belangstelling stamde uit zijn studiejaren aan het seminarie, waar hij in contact kwam met het werk van de jezuiet Henri Bosmans. Vanaf de jaren ’50 legde hij zich steeds meer toe op de studie van de wiskunde in de Renaissance, in het bijzonder met betrekking tot de Nederlanden. Bockstaele publiceerde onder meer over Simon Stevin en de Leuvense wiskundige Adriaan van Roomen, deze laatste beschouwde hij als de grondlegger van de mathesis universalis, een voorloper van Descartes. Daarnaast publiceerde hij ook over het grondslagendebat bij de Franse intuïtionisten, de introductie van de infinitesimaalrekening in België, oude rekenboekjes in de Nederlanden en astrologie aan Universiteit van Leuven. De verhandeling over Het intuïtionisme bij de Franse wiskundigen, waarmee hij tot licentiaat promoveerde, werd door de Academie bekroond en in 1949 gepubliceerd in haar verhandelingenreeks. Bovendien schreef hij een hoofdstuk over de wiskunde tot 1815 in de geschiedenis van de Wetenschappen in België dat werd gepubliceerd door het Nationaal Comité voor Logica, geschiedenis en filosofie der wetenschappen Bovendien werden enkele van de lezingen die hij hield aan de Koninklijke Vlaamse Academie van België voor wetenschappen en kunsten over de geschiedenis van de wiskunde in de 16de en 17de eeuw in onze gewesten gepubliceerd in Academiae Analecta.

Hij schreef ook een aantal schoolboeken voor de middelbare school , namelijk over vlakken en ruimtelijke meetkunde. In deze schoolboeken waren historische nota's in opgenomen.

Publicaties

• Bockstaele, Paul. The mathematical and the exact sciences. In: A History of the University in Europe, Vol. III: Universities In the Nineteenth and Early Twentieth Centuries. Ed. Walter Rüegg. New York: Cambridge University Press, 2004. p. 493-518.
• Bockstaele, Paul. De oorsprong van de alchemie. In: Scientiarum Historia, 4, 1962, 39-40.
• Bockstaele, Paul. Pierre de la Ramée, Jan Brozek, Adriaan van Roomen, and Giovanni Camillo Gloriosi on isoperimetrical figures. In : XIVth International Congress of the History of Science, volume Proceedings no 2: Plenary Lectures; Antiquity, Middle Ages and Renaissance; Mathematics; Physics and Astronomy; Chemistry, Tokyo and Kyoto, Japan. Science Council of Japan. 1974
• Bockstaele, Paul. Bibliografie van de geschiedenis der wetenschappen. In: Scientiarum Historia, I-XV, 1959-1973.
• Bockstaele, Paul. Ignatius de Jonghe et sa ‘Geometrica inquisitio in parabolas numero et specie infinitas. In: Janus, LIV, 1967, pp. 228-235.
• Bockstaele, Paul. Meester Thomas Montis en de zondvloed voorspeld voor het jaar 1524. In: J. Hanselaer (eindred.), C. Coppens, J. Deschamps, Jos.M.M. Hermans, J. Storm van Leeuwen (red.), E Codicibus Impressisque. Opstellen over het boek in de Lage Landen voor Elly Cockx-Indestege. 3 Dln. Leuven, 2004. Miscellanea Neerlandica 18-20, p.3-18.
• Bockstaele, Paul. Het oudste gedrukte Nederlandse rekenboekje, In: Scientiarum Historia 1, 1959, pp. 53-71, 117-127.
• Bockstaele, Paul. Gielis van den Hoecke en zijn Sonderlinghe boeck in dye edel conste arithmetica. In: Academiae Analecta 47, 1985, 1, pp. 3-29.
• Bockstaele, Paul. Het oudst bekende, gedrukte Nederlandse meetkundeboek: Die waerachtige const der geometrieen (1513). In : Tijdschrift voor de Geschiedenis der Geneeskunde, Natuurwetenschappen en Techniek 7, 1984, p. 79-92.
• Bockstaele Paul. Het intuïtionisme bij de Franse wiskundigen. In: Editie 32 van Verhandelingen, Letteren en Schoone Kunsten van België Vlaamsche Academie voor Wetenschappen Klasse der Wetenschappen, Brussel, 1949, 123 p.
• Bockstaele, Paul, Adriann van Roomen en Polen. Zijn onderwijs te Zamość en zijn invloed op Jan Broźek, 1963, 44 p.
• Bockstaele, Paul, Between Viète and Descartes: Adriaan van Roomen and the Mathesis Universalis. Archive for History of Exact Sciences, 2009 http://dx.doi.org/10.1007/s00407-009-0043-4
• Bockstaele, Paul, Wiskunde, In: Geschiedenis van de wetenschappen in België van Oudheid tot 1815, Brussel, Gemeentekrediet, 1998, 118 p.
• Bockstaele Paul, Chapters in the Recent History of Mathematics, Special issue of Nieuw Archief Voor Wiskunde
• Bockstaele, Paul,Een onbekende arithmetica van Anthoni Smyters, in: Tijdschrift voor de geschiedenis der geneeskunde, natuurwetenschappen, wiskunde en techniek 2,1979, 47-51.
• Bockstaele, Paul, Astrologie te Leuven in de zeventiende eeuw in: tijdschrift 17de eeuw, 1989, p. 172- 181.
• Bockstaele, Paul, Adrianus Romanus and the trigonometric tables of Georg Joachim Rheticus, In: S S Demidov et al. (eds), Amphora : Festschrift for Hans Wussing on the occasion of his 65th birthday, Basel- Boston- Berlin, 1992, p. 55-66.
• Bockstaele, Paul, Adriaan van Roomen, In: Nationaal biografisch woordenboek, Brussel, 1966,kol. 751-765.
• Bockstaele, Paul, Adrianus Romanus and Giovanni Camillo Glorioso on isoperimetric figures, In: Mathematical perspectives, New York-London, 1981, 1-11.
• Bockstaele, Paul, The correspondence of Adriaan van Roomen. In: Lias, III, 1976, pp. 85-129; 250-299.
• Bockstaele, Paul, La théorie des tangentes aux courbes algébriques dans l'oeuvre de René-François de Sluse. In: Bulletin de la Société Royale des Sciences de Liège, LV, 1986, pp. 135-144.
• Bockstaele, Paul. A challenge to the mathematicians of the University of Leuven as a New Year's gift for 1639. Folkerts (M.) & Hogendijk (J.P.) ed. Vestigia Mathematica. Amsterdam-Atlanta, 1993, pp. 15-27.

schoolboeken

• Bockstaele, Paul. Meetkunde van de ruimte voor het middelbaar en normaal onderwijs, Standaard,Antwerpen, 1971,

Bibliografie

• http://www.kuleuven.be/emeritiforum/update/INMEMORIAM/Paul%20Bockstaele.html, in memoriam door Roegiers Jan.
• http://www.kuleuven.be/emeritiforum/update/INMEMORIAM/Paul%20Bockstaele.htmln, in memoriam door Beirlant Jan
• http://nl.wikipedia.org/wiki/Paul_Bockstaele
• http://www.siwe.be/file/nieuwsbrief/nb_52_2009_9_10.pdf
• http://kringgeschiedenis.kava.be/SCANS/1994-086.pdf website van de kring voor de geschiedenis van de pharmacie in Benelux geconsulteerd op 06/05/2010 om 15u30
• http://www.kerknet.be/bisdomgent/nieuws_detail.php?ID=376&nieuwsID=86964 website Kerknet
• http://www.aihs-iahs.org/fr/membres?page=1 website van de Académie internationale d’Histoire des Sciences
• http://www.sagalassos.be/en/node/1240, website opgravingen Sagalassos
• Bockstaele Paul, in: De Koninklijke Vlaamse Academie van België voor wetenschappen en kunsten en haar leden”, Koninklijke Vlaamse Academie van België voor wetenschappen en kunsten, 2010, p.22.