Pieraerts, Joseph (1868-1931)

EnglishNederlandsfrançais

FR

Voluit: Joseph-Jean-Marie Pieraerts
Agronoom, hoogleraar en ambtenaar, geboren op 10 januari 1868 in Mechelen, gestorven op 15 januari 1931 in Brussel.

Biografie

Piéraerts legde in 1884 het toelatingsexamen af voor de studies van landbouwingenieur aan de in 1878 opgerichte onafhankelijke Hogere Landbouwschool aan de Universiteit van Leuven. Hij behaalde dit diploma in 1888. Hierna koos hij voor de opleiding tot brouwer-ingenieur aan de Hogere Brouwersschool, die vanaf 1887 aan het Landbouwinstituut gehecht was. Ook deze opleiding beëindigde hij in 1893 succesvol. Tijdens zijn studie voor brouwer-ingenieur was Piéraerts preparator in het enige Laboratorium voor landbouwchemie, dat onder de leiding stond van professor August Theunis. Na het behalen van zijn diploma werd hij er bevorderd tot eerste assistent.

Ondertussen was in 1892 het Landbouwinstituut officieel verbonden aan de Faculteit Wetenschappen van de Leuvense Universiteit. In 1895 was bovendien aan de opleiding voor landbouwingenieur nog een vierde specialisatiejaar toegevoegd, waardoor het mogelijk werd om zich te specialiseren in de bosbouwkunde, de landbouwscheikunde, de agronomie en de koloniale landbouw. Door de uitbreiding van de vakken en de opsplitsing in twee oriëntaties ontstonden er meerdere vacatures. Piéraerts kreeg na het overlijden van professor Alphonse Demarbaix in 1899 de gelegenheid om deze laatste op te volgen in de leerstoel. Op voorspraak van de hoogleraar celbiologie Jean-Baptiste Carnoy werd Piéraerts benoemd als buitengewoon hoogleraar aan de Landbouwschool voor het vak "chemische dierkunde".

Vanaf het academiejaar 1900-1901 doceerde Pieraerts verschillende chemische vakken en was hij verantwoordelijke voor de practica chemie. In de loop der jaren nam Piéraerts nog verschillende andere vakken voor zijn rekening, zowel in de Landbouwschool als in de Brouwersschool. Onder meer omdat aan elk gedoceerd vak een financiële vergoeding gekoppeld was, ontstond er een flinke concurrentie tussen Piéraerts en zijn collega's, waarvan de wedde niet erg hoog was. Door Piéraerts' norse en onbehouwen karakter - aldus Emile De Wildeman in zijn necrologische notitie - werd de toestand in het Landbouwinstituut stilaan onhoudbaar. Piéraerts lag met heel wat van zijn collega's overhoop, onder wie Leon Verelst, de directeur van de brouwerschool, Leopold Frateur en Edmond Leplae. Rector Adolphe Hebbelynck (1859-1939) benoemde in juli 1905 professor theologie Jacques Laminne in het Landbouwinstituut als lesgever voor het vak "religieuze filosofie" en als voorzitter om zo een objectieve stem te krijgen in het conflict.

De problemen stapelden zich echter op en in oktober 1909 had Piéraerts een ultiem gesprek met de nieuwe rector Paulin Ladeuze (1870-1940), die hem ter verantwoording riep voor alle verwijten van zijn collega's, waaronder ook zijn niet neutrale behandeling van de studenten en zijn financiële wanbeleid. De situatie bereikte een kookpunt toen kort daarop tijdens de deliberaties van de brouwerijschool, in het bijzijn van Laminne, Philibert Biourge en andere professoren, een fysiek conflict tussen Piéraerts en Verelst ontstond. Deze laatste verzocht, gesteund door zijn collega's, rector Ladeuze om Piéraerts te ontslaan. Op 12 oktober kreeg Piéraerts een officiële blaam. Om een einde te maken aan de situatie beloofde Ladeuze om voor Piéraerts een betrekking te zoeken, indien hij ontslag zou nemen uit zijn functies in het Landbouwinstituut. Deze nieuwe post werd gevonden bij het zopas opgerichte 1908 opgerichte Ministerie van Koloniën. Op 31 oktober bood Piéraerts inderdaad zijn ontslag aan. Enkele maanden later werd hij benoemd tot eerste directeur van het Laboratorium voor Scheikundige en Handelskundige Opzoekingen, dat aan de economische afdeling van het Koninklijk Museum van Belgisch-Congo was gehecht. Het laboratorium, dat zich in het Stanleypaviljoen bevond, wijdde zich aan de chemische studie van de grondstoffen en de verwerkings- en afzettingsmogelijkheden van alles wat er in of op de bodem van Belgisch-Congo aanwezig was.

In 1914, bij de start van de Eerste Wereldoorlog, ontvluchtte Piéraerts zijn moederland. Hij verbleef enige tijd in het Institut Pasteur in Parijs. Hij werkte ook in het Koloniale Museum te Marseille en ging op zending naar Valencia in Spanje om er de aardnotencultuur te bestuderen. Na de wapenstilstand 1918 keerde Piéraerts terug naar België. Hij nam er zijn directeurschap van het Laboratorium te Tervuren weer op. Bij koninklijk besluit van 22 april 1928 kreeg deze instelling een onafhankelijk statuut en werd het genoemd: "Laboratorium van Belgisch-Congo voor Scheikundige en Onialogische Onderzoeken".

Na de oprichting van het Koninklijk Belgisch Koloniaal Instituut in 1928 werd Piéraerts als een van de eerste leden benoemd in de tweede klasse voor natuur -en geneeskundige wetenschappen. Piéraerts was een trouw lid van de zittingen van zijn klasse. Hij was van bij de oprichting op 3 mei 1929 tot aan zijn overlijden aanwezig op alle zittingen. Piéraerts was ook lesgever in de Koloniale School te Brussel over de geografische verspreiding van economisch waardevolle planten in Belgisch-Congo. Piéraerts ontving verschillende eretekens van België, Frankrijk en Portugal. Hij was lid van talrijke wetenschappelijke verenigingen zowel in België als in het buitenland.

Op 17 januari 1931 werd Pieraerts' overlijden herdacht. L. Adriaens en De Wildeman schreven in 1931 een "in memoriam" over respectievelijk hun directeur en collega, die zeer onverwachts overleden was. Beiden getuigden dat Piéraerts niet graag over zichzelf sprak, dat hij nors en onbehouwen kon zijn, maar daarnaast een enorm gedreven en uiterst kritische onderzoeker was met een "hart van goud". Ook Walter Robyns, opvolger van De Wildeman, als directeur van de Rijksplantentuin, schreef in 1960 een biografische nota.

Werken

Piéraerts' onderzoek aan het Landbouwinstituut van Leuven betrof de koolhydraten. In 1908 had hij al negen artikels over dit thema gepubliceerd. In het verlengde van dit onderzoek richtte hij zich vanaf zijn directeurschap van het Laboratorium voor Scheikundige en Handelskundige Opzoekingen op de studie van suikerrijke gewassen. Tijdens zijn verblijf aan het Institut Pasteur van Parijs startte hij met de analyse van vetbestanddelen in koloniale planten. Zijn eerste analytisch onderzoek betrof de granen van de familie van de Cucurbitaceae (de komkommerfamilie). Hij publiceerde zijn resultaten onder andere in de Annales du Musée colonial de Marseille.

Tijdens het interbellum voerden Piéraerts en zijn team van enkele medewerkers fytochemisch onderzoek uit van koloniale plantengroepen die oliën, koolhydraten, etherische oliën en insecticiden bevatten. Later als lid van het Koloniaal Instituut bestudeerde Piéraerts ook planten die belangrijk waren vanuit medisch opzicht. Hij bestudeerde grondig de familie van de peulgewassen. Piéraerts publiceerde in totaal een zestigtal publicaties. Tot in 1925 publiceerde hij een 25-tal artikels onder eigen naam. Het eerste artikel met een medewerker verscheen in 1925, namelijk met scheikundig ingenieur L. L'Heureux, die hem na zijn overlijden in 1931 opvolgde als directeur. Andere belangrijke medewerkers waren onder andere dr. L. Adriaens, scheikundig ingenieur E. Castagne en dr. P. Denis.

In zijn uitvoerige necrologische notitie van 1930 benadrukte De Wildeman dat zijn collega Piéraerts als eerste had aangetoond dat de scheikundige analyse van planten kon bijdragen tot een betere morfologische classificering van de plantenwereld. Ook had hij kunnen aantonen dat er industriële mogelijkheden bestonden om bepaalde plantenonderdelen te gebruiken voor de productie van boter of zeep. De Wildeman roemde Pieraerts ten slotte ook voor diens poging om Belgische ondernemers te overtuigen van het rendement van de productie van koloniale plantaardige oliën, die even waardevol waren als olijfolie.

Bibliografie

• Adriaens, E.L., "L'Œuvre du prof. J. Pieraerts dans le domaine des oleagineux", in: CONGO, Revue générale de la Colonie belge, 12 (1931), nr. 1, 1-4.
• De Wildeman, Emile "Notice Nécrologique, Joseph-Jean-Marie PIÉRAERTS (1868-1931)", in: Bulletin de l'Institut royale Coloniale belge, 3 (1932), 23-36. (met publicatielijst).
• Robyns, Walter, "Piéraerts, directeur du Laboratoire de recherches chimiques et onialogiques de Tervuren", Acad. roy. Science. d'Outre- Mer, Biographie Belge d'Outre- Mer, tome VI, 1968, col.818-822 (eveneens met publicatielijst).
• Woestenborghs, B., Hermans, R. en Segers, Y., In het spoor van Demeter. Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen K.U.Leuven, 1878-2003, Leuven, 2005, 57 en 60.
• Woestenborghs, Bert, Een stukje geschiedenis.Gedreven door amibitie en rivaliteit: professor Joseph Pieraerts, in: Nieuwsbrief, 7 (2004), nr. 2, 8-9 (geraadpleegd op 26 november 2012, om 15:00).
• Diser, Lyvia, Wetenschap op de proef. Laboratoria in het Belgisch overheidsbeleid (1870-1940), Leuven, 2016.
• Deelstra, Hendrik, Piéraerts, Joseph, onuitgegeven nota, 2016.