Difference between revisions of "De Belgische nooduniversiteit van Amersfoort (1915)"
m |
m (→Belgen op de vlucht) |
||
Line 10: | Line 10: | ||
<br/> | <br/> | ||
=== <font color="DC143C">Belgen op de vlucht</font>=== | === <font color="DC143C">Belgen op de vlucht</font>=== | ||
− | <br/>Na de Duitse inval in België in 1914 vluchtte zowat één miljoen Belgen, burgers en militairen naar Nederland, dat al die tijd neutraal was gebleven.<ref>Ongeveer honderdduizend van deze vluchtelingen bleven tot het einde van de oorlog.</ref> In overeenstemming met het Vredesverdrag van Den Haag uit 1907 werden zij er in kampen ondergebracht. De gevluchte soldaten kwamen in streng bewaakte interneringskampementen terecht. Voor burgers en familieleden van militairen waren er zogenaamde "vluchtoorden". De kampen lagen over het hele land verspreid. Het merendeel van de vluchtelingen, zo’n | + | <br/>Na de Duitse inval in België in 1914 vluchtte zowat één miljoen Belgen, burgers en militairen naar Nederland, dat al die tijd neutraal was gebleven.<ref>Ongeveer honderdduizend van deze vluchtelingen bleven tot het einde van de oorlog.</ref> In overeenstemming met het Vredesverdrag van Den Haag uit 1907 werden zij er in kampen ondergebracht. De gevluchte soldaten kwamen in streng bewaakte interneringskampementen terecht. Voor burgers en familieleden van militairen waren er zogenaamde "vluchtoorden". De kampen lagen over het hele land verspreid. Het merendeel van de vluchtelingen, zo’n 19.000 mannen, vrouwen en kinderen strandde in Amersfoort. Die toevloed was zo enorm dat het bewonersaantal van het kalme provinciestadje er in één klap door verdubbelde. De militairen werden ondergebracht in het barakkenkamp van Soesterberg, Kamp Zeist genaamd. Voor de familie van de militairen werden in de omtrek drie nederzettingen van houten huisjes gebouwd, Albertsdorp, Elisabethdorp en Nieuwdorp. Amersfoort was daarmee het grootste opvangcentrum voor Belgische asielzoekers. |
− | <br/>Het leven voor vluchtelingen was weinig | + | <br/>Het leven voor vluchtelingen was weinig benijdenswaardig. In de houten barakken leefde men dicht opeen. Nederlandse burgers waren de Belgische asielzoekers niet altijd goedgezind. Voor hen betekende de toestroom van ontroofden een extra druk op de toch al magere rantsoenen. De kampbewoners werden streng in de gaten gehouden. Nederland waakte er immers omzichtig over om haar statuut van neutrale staat niet te verliezen. Toen in Kamp Zeist op 3 december 1914 een opstand uitbrak naar aanleiding van de woekerprijzen op tabak en drank, werd die door de Nederlandse kampbewakers neergeslagen. Voor acht kampbewoners was de afloop dodelijk. |
<br/> | <br/> | ||
+ | |||
=== <font color="DC143C">Intellectuele solidariteitsoproep</font>=== | === <font color="DC143C">Intellectuele solidariteitsoproep</font>=== | ||
[[file:schrijnen jos.jpg|300px|right|thumb|'''De Utrechtse hoogleraar Joseph Schrijnen was de voornaamste initiatiefnemer van de Belgische universiteit.''' <small>Bron: [Voorblad], in: ''Katholieke Illustratie'', 57 (1924), nr. 41.</small>]] | [[file:schrijnen jos.jpg|300px|right|thumb|'''De Utrechtse hoogleraar Joseph Schrijnen was de voornaamste initiatiefnemer van de Belgische universiteit.''' <small>Bron: [Voorblad], in: ''Katholieke Illustratie'', 57 (1924), nr. 41.</small>]] |
Revision as of 15:13, 28 November 2014
Van januari tot november 1915, zolang bestond ze slechts: de Belgische universiteit van Amersfoort. Een universiteit op Nederlandse bodem, speciaal voorbehouden voor gevluchte Belgen. Terwijl in hun vaderland universiteiten en hogescholen één na één de poorten sloten, konden Belgische geïnterneerde studenten in Nederland college volgen in een universiteitje dat speciaal voor hen was opgericht.
Belgen op de vlucht
Intellectuele solidariteitsoproepError creating thumbnail: File missing
Naar de les onder bewaking
Error creating thumbnail: File missing Aanvankelijk was het Collards idee om de geïnterneerde studenten in de nabijgelegen universiteit van Utrecht college te laten lopen. Dit voorstel werd door het Nederlandse Ministerie van Oorlog afgeblokt, naar zeggens omdat Utrecht een vesting was. Ook de Belgische overheid, die in de plannen betrokken was, kantte zich tegen het idee. Zij wilde vermijden dat vriendschapsbanden met de Nederlandse studenten zouden worden gesmeed. Dit zou het risico vergroten dat jonge Belgen na de oorlog in Nederland zou blijven hangen. Begin december was de kogel door de kerk. De Amersfoortsche Courant meldde dat de overheid in Amersfoort, de “Belgenstad”, lokalen ter beschikking zouden stellen. De ingetekende studenten, die zich overal in het land bevonden, werden op 2 januari 1915 naar Kamp Zeist overgebracht. Ze werden allen samen in dezelfde kazerne ondergebracht. Zij zouden elke dag onder gewapende begeleiding naar Amersfoort-stad reizen om er de lessen te volgen.
Kennis als baken tegen de oorlogError creating thumbnail: File missing
Error creating thumbnail: File missing "Elle restera l’une des institutions les plus originales et le plus touchantes que les graves évènements dont nous sommes les témoins, auront fait surgir sur le sol accueillant et hospitalier de la Hollande." (Collard)[10]
Het einde van de "pop up" universiteit
|
Bibliografie
- Collard, F., L’université belge d’Amersfoort, 1915.
- diverse gedigitaliseerde krantenartikels op Archief Eemland, onder meer:
- "Professor dr. A. K. Noyons uit Leuven hier te lande", in: De Tijd, 19 nov. 1914, 1.
- Schrijnen, Joseph, "Aan de Belgische professoren en studenten vertoevende in Nederland", in: De Tijd, 19 nov. 1914, 1.
- Schrijnen, Joseph, "Aan de Belgische professoren en studenten vertoevende in Nederland", in:Amersfoortsche Courant, 21 nov. 1914, 2.
- "Geïnterneerde Belgische studenten", in: Amersfoortsch Dagblad / De Eemlander, 12 jan. 1915, 4.
- [Naamloze melding], in: Amersfoortsche Courant, 3 dec. 1914, 2.
- [Naamloze melding], in: Nieuwe Amersfoortsche Courant, 20 jan. 1915, 2.
- "Geïnterneerdenuniversiteit"", in: Amersfoortsch Dagblad / De Eemlander, 17 juni 1915, 3.
- "De Belgische studenten", in: Amersfoortsch Dagblad/ De Eemlander, 11 nov. 1915, 4.
- "Een Belg over Amersfoort", in: Amersfoortsch Dagblad/ De Eemlander, 3 nov.1914, 4.
- "Belg. Universiteit", in: De Eembode, 8 okt. 1915, 2.
- Coorde, Kris, 10 oktober 1918: Belgen vluchten naar Nederland (deel 2/2). Na de val van Antwerpen, geraadpleegd op 12/11/2014.
- De Borger, Ariane, De herinneringen van Peter, geraadpleegd 30 nov. 2014.
- Lippkes, Jeff, Rehearsals: The German Army in Belgium, August 1914, Leuven, 2007.
- “In memoriam Prof. dr. A. K. M. Noyons (1878-1941)”, in: Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde, 1941.
- Mohrmann, C., “Schrijnen, Joseph Charles François Hubert (1869-1938)”, in: Biografisch Woordenboek van Nederland.
- Aerts, A., Collard, François Louis Ghislain, in: Nationaal biografisch woordenboek, 1 (1964), 319-321.
Noten
<references>- Jump up ↑ Ongeveer honderdduizend van deze vluchtelingen bleven tot het einde van de oorlog.
- Jump up ↑ Pas vanaf midden 1915 werd het de Belgische militairen toegestaan om werk te zoeken buiten de kampen.
- Jump up ↑ Een eerdere poging om de Leuvense leergangen vanuit de universiteit van Cambridge herop te starten werd gestaakt omwille van een gebrek aan studenten en professoren. Een gelijkaardig aanbod van de University of Oxford werd om dezelfde redenen afgewezen.
- Jump up ↑ Ook zowat honderd niet-geïnterneerde Belgische studenten meldden zich aan. Voor hen kon onderwijs worden geregeld aan de universiteit van Utrecht. De niet-geïnterneerde ingenieursstudenten trokken richting de Technische Hogeschool van Delft.
- Jump up ↑ De hoogleraar letterkunde Fernand Séverin uit Gent en de docent van de Antwerpse Handelshogeschool Deschamps, de Luikse hoogleraar Van der Linden en de Leuvense De Muynck meldden zich aanvankelijk ook aan, evenals Frans van Cauwelaert, maar hun namen staan niet meer vermeld op de uiteindelijk lijst van professoren.
- Jump up ↑ De allereerste lessen vonden nog plaats in de infanteriekazerne van Amersfoort.
- Jump up ↑ Schriftelijke bronnen over de exacte locatie van de nooduniversiteit zijn niet meer terug te vinden. En het vermeend pand werd in de jaren 1970 afgebroken.
- Jump up ↑ Aan Belgische zijde: majoor A. Rabozée, kapitein E. Baudelet en kapitein P. Gillet (Koninklijke Militaire School), Victorien Antoine, François Collard en Albert Michotte (Universiteit van Leuven), Leo van Puyvelde (Universiteit van Gent), F. Sterkens (Atheneum van Gent), L. Halkin en Ch. Wauters (Universiteit van Luik) en Jules Verschaffelt (Universiteit van Brussel)). Aan Nederlandse zijde: generaal majoor G. H. Knel, eerste lieutenant H. V. J. van Stockum, lieutenant G. Blutz, Rector Herman Snellen, J. Th. Beysens, E. Kruisinga, J. W. Muller, J. F. Niermeyer, H. F. Nierstrasz, A. A. Nijland, C. A. Pekelharing, P. Van Romburg, Joseph Schrijnen, D. Simons t) en Th. Strengers (lector) (Universiteit Utrecht),M. Van Overeen (middelbare school Utrecht), J. Polak (Expert boekhouder Rotterdam), J. Eggen (Universiteit Amsterdam), A. Halberstadt (leraar gymnasium Amersfoort), J. G. Volmers (Polytechnisch school Delft, Den Haag) en B. Missiaen (doctor in politieke wetenschappen).
- Jump up ↑ In België bestond op dit moment nog geen traditie van Nederlandstalig hoger onderwijs. De medewerking van Nederlandse hoogleraren leidde ertoe dat een deel van de lessen in het NEderlands werden gegeven.
- Jump up ↑ Collard, F., L’université belge d’Amersfoort, 1915, 19.