Hemptinne, Alexandre Paul de (1866-1955)

EnglishNederlandsfrançais

Scheikundige, geboren te Gent op 17 april 1866 en overleden in dezelfde stad op 17 december 1955.

Alexandre de Hemptinne (1866-1955)

Biografie

Alexandre de Hemptinne werd geboren te Gent op 17 april 1866. Hij was de jongste van zes kinderen. Zijn vader was een Gents industrieel. Hij startte aan de Universiteit van Gent met de opleiding natuurwetenschappen. De invloed van Paul Mansion en Alphonse Renard speelde een belangrijke rol bij de wetenschappelijke oriëntatie van de Hemptinne. Met Renard en Jules Cornet maakte hij verschillende geologische excursies. In februari 1887 onderbrak hij zijn opleiding om een lange reis te maken door Egypte, Palestina en Griekenland. In september 1888 volgde hij de lessen van William Thomson (Lord Kelvin) aan de Universiteit van Glasgow. Van 1890 tot 1891 verbleef hij aan de Universiteit van Edinburgh, waar hij les volgde bij Peter Tait en George Chrystal. Vervolgens werkte hij meer dan twee jaar aan de Universiteit van Leipzig bij Wilhelm Ostwald, waar hij in 1893 de titel doctor in de natuurwetenschappen behaalde met de thesis Uber die elektrische Leitfähigkeit der Flame und der Gase. Bij zijn terugkeer uit Leipzig werkte hij aan het laboratorium van J.H. van 't Hoff aan de Universiteit van Amsterdam. Op diens advies maakte hij een studie van de verzeping van bepaalde esters. Het werk verscheen in 1894 in het Zeitschrift fur physikalische Chemie.

Hij trouwde op 27 december 1894 te Gent met Elsé de Kerckhove de Denterghem. Hij had met haar drie kinderen: twee meisjes en één zoon Marc. Hij verbouwde zijn privé-woning tot privé- laboratorium, waar hij onderzoek deed naar elektrische ontlading in gassen bij lage temperaturen. In 1902 werd hij op voordracht van professor Manille Ide, die hij in Leipzig ontmoet had, benoemd tot hoogleraar aan de Katholieke Universiteit van Leuven. Hij was verantwoordelijk voor het organiseren van het laboratorium van experimenteel onderzoek voor de doctoraatsopleiding. Hij deed zowel onderzoek in zijn laboratium in Gent als aan het Instituut voor Natuurkunde aan de Katholieke Universiteit.

De stichting van het chemisch bedrijf Huiles et Graisses Elektrion in Wondelgem was een afgeleide van zijn laboratorium te Gent. Elektrion werd in 1909 opgericht en produceerde o.a. geurvrije zeep en smeeroliën. Het bedrijf werd tijdens de Eerste Wereldoorlog ontmanteld en nadien terug opgebouwd onder de leiding van zijn vroegere medewerkers Leopold De Cavel en Michel Roegiers.

Bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog werd hem gevraagd om zijn Röntgen-apparatuur uit te lenen aan het Rode Kruis om de gewonden beter te kunnen helpen. In het laboratorium verleenden ze hulp aan krijgsgevangenen.

De Hemptinne droeg bij aan wat later het NFWO zou worden en nam deel aan de activiteiten van de commissies. Hij speelde een actieve rol bij de modernisering van het Instituut van Natuurkunde aan de Katholieke Universiteit. Hij was ook één van de oprichters van de Belgische Natuurkundige Vereniging. Hij was tevens voorzitter van de Wetenschappelijke Commissie aan het Koninklijk Meteorologisch Instituut.

In 1929, toen de nieuwe wet op de hervorming van het universitair onderwijs van kracht werd, stopte hij met zijn onderwijs in Leuven. In 1939 overleed zijn vrouw. Enkele dagen later brak de Tweede Wereldoorlog uit en hij moest zijn huis en laboratorium, dat helemaal verwoest werd, verlaten.

Hij werd op 8 juni 1907 corresponderend lid van de Académie royale des Sciences, des Lettres et des Beaux-Arts de Belgique , effectief lid op 1 juni 1912 en in 1929 directeur van de Klasse Wetenschappen. In 1947 werd hij geassocieerd lid van de Académie des Sciences et de Belles Lettres et Arts van Lyon.

Hij overleed in zijn geboortestad op 17 december 1955.

Werken

Zijn doctoraatsthesis Uber die elektrische Leitfahigkeit der Flame un der Gase was de basis van zijn toekomstig onderzoek over elektrische verschijnselen in vloeistoffen en gassen, zijn ze vergelijkbaar? Hoe verschillen ze? De chemische effecten als gevolg van de stroom zijn ze hetzelfde? Hoe zijn ze anders? Hier deed hij uds onderzoek naar de fotochemische reactie in gastoestand, deze werden vergeleken met degene die verkregen waren door verschillende energie-innames, bijvoorbeeld elektrische schokken. Hij deed ook onderzoek naar het effect van een magnetisch veld op de gasontlading, de werking van het magnetisch veld op chemische reacties en fosforescentie, een onderzoek naar de invloed van druk op de voortplanting van de explosie in gas, de afvoer van kritische druk, ....
In 1902 verscheen een belangrijk werk van hem: Sur la synthèse de l'ammoniaque par l'éléctricité.
La loi de Faraday et l'action de l'effluve electrique sur les gaz verscheen in 1919 en was de eerste van een serie werken waarin de auteur laat de analogie tussen de wet van Faraday voor vloeistoffen en de chemische werking van de elektrische ontlading in de gassen onder druk min of meer gereduceerd. Verschillende studies behandelden de reductie van metaaloxiden geactiveerd door waterstof en de eigenschappen van deze oxides. Ze verschenen in de jaren voor de Tweede Wereldoorlog.

Publicaties

• Lijst met publicaties in: De Hemptinne, Marc, "Alexandre de Hemptinne", in: Annuaire ARB, jaargang 1960, p. 26-30.
  

Bibliografie

• De Hemptinne, Marc, "Alexandre de Hemptinne", in: Annuaire ARB, jaargang 1960, p. 2-25.
• De Hemptinne, Marc, "De Hemptinne Alexandre", in: Association familiale de hemptinne, geconsulteerd op 13/02/2012 om 13u.
• KADOC, archieffonds familie Alexandre de Hemptinne. Ca. 1885-1978.