De Heen, Pierre-Jacques-Frédéric (1851-1915)

EnglishNederlandsfrançais

Natuurkundige, geboren te Leuven op 6 november 1851 en overleden te Luik op 23 april 1915.

Biografie

Pierre de Heen werd geboren te Leuven op 6 november 1851. Hij was de zoon van Mathilde de Wever en Jacques de Heen, hoofdmagistraat van de gemeente Lubbeek. Hij volgde middelbaar onderwijs aan het Sint-Jozefscollege in zijn geboortestad. Vervolgens studeerde hij af als mijningenieur aan de Universiteit van Leuven. Zijn voorkeur ging echter snel uit naar de zuivere wetenschappen.
Op 16 april 1876 trouwde hij met Marie, de dochter van generaal Jamart.
In 1886 doceerde hij de vrije cursus fysische chemie aan de Universiteit van Luik en ongeveer één jaar later werd hij aangesteld aan de leerstoel experimentele fysica. Hij werd in 1893 buitengewoon hoogleraar en in 1898 promoveerde hij tot gewoon hoogleraar. Hij stichtte het doctoraat in de fysisch-chemische wetenschappen en intervenieerde in de oprichting van het Institut de physique de Liège.
Hij werd op 15 december 1885 corresponderend lid van de Académie royale des Sciences et Belles-Lettres de Bruxelles en effectief lid op 14 december 1888.
Op 7 mei 1896 werd hij door de Koning benoemd tot Ridder in de Leopoldsorde en op 1 januari 1912 werd hij Officier in deze Orde.

Werken

In 1876 verschenen de eerste onderzoeksresultaten van De Heen in de jaarboeken en de tijdschriften van de Academie en in 1882 ontving hij de gouden medaille.
Hij deed aanvankelijk onderzoek in de vloeistoffenfysica en de toepassingen van de mechanische warmteleer.
Hij vermeningvuldigde de maten en vestigde relaties tussen de verschillende bekomen resultaten en de chemische samenstelling van de substanties.
Hij publiceerde Recherches de physique comparée, een didactisch werk waarin hij zijn onderzoek over de mechanische warmte in samenvatte. In 1894 verscheen Chaleur waarin hij zijn theorieën en al zijn onderzoek aan zijn tijdgenoten exposeerde.
Hij voelde zich aangetrokken tot de theoretische natuurkunde en schreef verschillende verhandelingen over de structuur van de materie, het energetisme en de elektronentheorie.
De Heen nam stelling tegen het concept van de continuïteit tussen de gastoestand en de vloeibare toestand. Deze visie van de fysica werd niet aanvaard en was het onderwerp van heel wat controverse.
Hij deed ook onderzoek naar de ionisatie van gassen door X-ray stralen, gloeiende vormen, elektrische ladingen en de eigenschappen van colloïdale oplossingen.
Hij werkte samen met Michaels en voerde onderzoek uit in verschillende domeinen zoals de stimulerende effecten uitgeoefend op de kiemende zaden door colloïdale oplossingen, elektrische stromen en radioactieve acties.
In 1912 publiceerde hij Introduction à l’étude de la physique, een synthese van zijn werk gedurende de voorbije twintig jaar.
Hij verdedigde een conventionalistische opvatting van de natuurkunde, waarbij het de fysicus vrij stond hypothesen te bedenken voor de ultieme, niet-waarneembare fundamenten van de natuur, zolang daaruit zinvolle conclusies konden worden getrokken die experimenteel te toetsen waren. De fysicus kon dus bij elk probleem een andere hypothese bedenken, die voor de oplossing best geschikt was. Hij presenteerde dus dat natuurverschijnselen op meerdere wijzen konden worden voorgesteld. Hij poneerde het concept substantie als drager van zowel materie als energie.
De ether stelde hij gelijk aan een bepaalde energetische toestand van de substantie. Hij deed onderzoek in het domein van de astrofysica en bestudeerde aan de ene kant de staart van de kometen en langs de andere kant de opbouw van de zon.

Publicaties

• Een volledige lijst van de publicaties van Pierre De Heen is beschikbaar in VERSCHALLELT, Jules,"Notice sur Pierre De Heen, membre de l’Académie", in Annuaire de l’Académie royale des Sciences, des Lettres et des Beaux-Arts de Belgique, 1947, p. 124-142.
  

Bibliografie

• HENRIOT, Émile, "De Heen, (Pierre-Jacques-Frédéric)", in Biographie Nationale, vol. 31, Brussel : Établissements Émile Bruylant, 1961, kol. 442-445.
• VERSCHALLELT, Jules, "Notice sur Pierre De Heen, membre de l’Académie", in Annuaire de l’Académie royale des Sciences, des Lettres et des Beaux-Arts de Belgique, 1947, p. 45-142.
• VANPAEMEL, Geert, "De natuurkunde", in Robert Halleux, Geert Vanpaemel, Jan Vandersmissen en Andrée Despy-Meyer (red.), Geschiedenis van de wetenschappen in België 1815-2000, Brussel: Dexia/La Renaissance du livre, 2001, vol. 1 p. 138-139.