Chantrenne, Hubert Paul Victor Eugène (1918-2007)

EnglishNederlandsfrançais

FR

Microbioloog en biochemicus gespecialiseerd in RNA, geboren te Couvin op 19 september 1918 en overleden te Oudergem op 16 oktober 2007.

Biografie

Hubert Chantrenne werd geboren te Couvin op 19 september 1918. Zijn vader Hubert was boekhouder en zijn moeder Rosalie Petitjean huisvrouw. Hubert Chantrenne volgde tot 1936 Latijn-Wiskunde aan het Atheneum van Chimay. In 1940 werd hij licentiaat in de scheikunde aan de ULB. In 1941 behaalde hij de bijkomende licentie chemische biologie en microbiologie. In hetzelfde jaar behaalde hij ook zijn aggregaat voor het middelbaar onderwijs.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog was hij werkzaam aan het scheikundig laboratorium van Victor Desreaux aan de Universiteit van Luik. Hier schreef hij een doctoraat over RNA. Op zondag werkte hij soms samen met Raymond Jeener aan het laboratorium van Gratia. Vanaf 1942 doceerde hij clandestiene lessen aan de ULB.
Eind 1944, begin 1945 stelde hij zijn doctoraat in de fysische chemie op. Deze verdedigde hij in 1945 aan de Universiteit van Luik. In oktober 1945 verdedigde hij een doctoraat in de biologische scheikunde en de microbiologie aan de ULB onder leiding van Jean Brachet. In 1951 behaalde hij zijn aggregaat voor het hoger onderwijs.
Hij was van 1944 tot 1946 aspirant aan het NFWO. Deze periode werd onderbroken door zijn dienstplicht. Hij was van 1946 tot 1948 aangesteld als navorser aan het NFWO en van 1949 tot 1951 tot bevoegd verklaard navorser. In 1950 werkte hij als research fellow van de Rockefeller Foudation aan het Massachusetts General Hospital (Boston). Hij deed ook onderzoek aan het Laboratorium van Philip Cohen in Madison (Wisconsin).
Bij zijn terugkeer in Europa ging hij opnieuw werken in het laboratorium van Jean Brachet. Hij was van 1951 tot 1952 buitengewoon beurshouder en van 1952 tot 1954 docent aan de ULB. In 1954 werd hij buitengewoon hoogleraar aan dezelfde universiteit. In 1956 werd hij gewoon hoogleraar. Hij bleef deze functie uitoefenen tot aan zijn emeritaat in 1982.
Hij verbleef ook aan het Carlsberg Laboratorium te Kopenhagen.
Hij werd op 14 december 1974 corresponderend lid van de Académie royale des Sciences, des Lettres et des Beaux-Arts de Belgique en effectief lid op 8 januari 1983. Hij was directeur van de Klasse Wetenschappen in 1986. Daarnaast was hij van 1963 tot 1969 lid van de Raad van Beheer van de Stichting de Studerende Jeugd. Aan het Fonds voor Wetenschappelijk Geneeskundig Onderzoek was hij in 1964 lid van de Werkgroep Virologie. In 1964 was hij lid van de Groep Exacte Wetenschappen van de Nationale Raad voor Wetenschapsbeleid. Aan het NFWO was hij in 1965 lid van de commissies Biochemie en Moleculaire Biologie. Van 1967 tot 1969 was hij lid van het Beheerscomité van het FCFO.
Hij was mede-oprichter van de European Molecular Biology Organization. Hij was hier lid van de Raad en voorzitter van het Fellowship Committee. Hij organiseerde verschillende internationale workshops. Hij won ook verschillende prijzen. In 1954 won hij de Adolphe Wetrems-prijs. In 1957 de Théophile Gluge-prijs en in 1963 de Francqui-prijs. In 1980 kwam daar de De Leeuw-Damry-Bourlartprijs bij. Hij ontving een ere-doctoraat van de Faculté Universitaire des Sciences agronomiques de Gembloux.
Hij overleed te Oudergem op 16 oktober 2007.

Werken

Hubert Chantrenne heeft een fundamentele bijdrage geleverd tot de kennis van de rol van de ribonucleïnezuren in de biosynthese van de proteïnen. Tijdens zijn verblijf aan het Carlsberg laboratorium deed hij onderzoek naar de verschillende aspecten van de structuur van RNA. Chantrenne en Jean Brachet onderzochten de enzymen die aanwezig zijn in granules. Samen voerden ze de eerste extractie en karakterisering uit van zulke granules bij kippeneieren en amfibieën in ontwikkeling. Chantrenne en Raymond Jeener toonden aan dat de invoering van een abnormale base in een nucleïnezuur leidt tot de synthese van een abnormaal eiwit: de synthese is het gevolg van fouten bij het lezen van de genetische code. Hij en zijn medewerkers slaagden er in om voor de eerste keer boodschapper-RNA te isoleren uit dierlijke cellen.
Chantrenne en Jean Brachet bewezen de persistentie van de proteïnesynthese in eencellige geënucleëerde algen (Acetabularia), dus zonder nucleair DNA. Jean Brachet droeg bij tot de regeneratie van celstructuren in celfragmenten zonder kern, met inbegrip van structuren die duidelijk onder de controle vielen van genetische factoren volgens de werken van Hamerling.
De groep van het Rood Klooster was de eerste die een m-RNA van eukaryote cellen isoleerde, namelijk dat van konijnenhemoglobine. In samenwerking met John Gordon ging de groep van Chantrenne zelfs de specifieke rol in vivo van dit RNA aantonen; men injecteerde het in Xenopeovocyten, wat leidde tot de synthese van konijnenhemoglobine door Xenope-ovocyten.

Publicaties

• Lijst met publicaties in Kruys, V., Thieffry, D. & Burny, A., "Hubert Chantrenne", Annuaire ARB, jaargang 2009, Brussel: ARB, p. 13-20.
  

Bibliografie

• EMBO, Embo Encounters, jaargang 11, winter 2008-2009, p.17.
• Brachet, Jean, "Esquisse d'une histoire de la biochemie, de la biologie cellulaire et de biologie moléculaire en Belgique", In: Florilège des Sciences en Belgique, vol. 2, Brussel, 1980, ARB.