Bockstaele, Paul P. (1920-2009)

EnglishNederlandsfrançais

FR

Wiskundige, geboren te Melle op 7 februari 1920 en overleden te Oud-Heverlee op 3 augustus 2009.

Biografie

Paul Bockstaele werd geboren op 7 februari 1920 in Melle. In 1940 behaalde hij het baccalaureaat in de thomistische wijsbegeerte. In 1951 promoveerde hij tot doctor in de wiskunde. In 1944 werd hij in Gent tot priester gewijd. In 1967 werd hij erekanunnik aan het Sint Baafskapittel in het Bisdom Gent.
Tussen 1947 en 1953 was hij leraar aan het Sint-Vincentiuscollege in Eeklo. Van 1953 tot 1962 doceerde hij aan de Bisschoppelijke Normaalschool in Sint-Niklaas.
In 1962 werd hij lector en van 1963 tot 1967 docent aan de Faculteit Wetenschappen aan de Katholieke Universiteit van Leuven. In 1967 werd hij benoemd tot gewoon hoogleraar aan de Faculteit Wetenschappen. Hier doceerde hij ondermeer een basiscursus analyse getiteld Differentiaal- en integraalrekenen, daarnaast gaf hij ook twee cursussen Geschiedenis van de wiskunde. Eén cursus behandelde de wiskunde van het Oude Verre Oosten tot de hedendaagse wiskunde, de tweede betrof het werk van Leuvense wiskundigen. Hij was de bezieler van de Afdeling Geschiedenis en grondslagen van de wiskunde. In de periode tussen 1968 en 1971 was hij gasthoogleraar aan de Universiteit Lovanium in Kinshasa.
Hij werd toegelaten tot het emeritaat op 1 augustus 1986.
In 1973 werd hij verkozen tot lid van het Nationaal Comité voor Logica, geschiedenis en filosofie der wetenschappen, hiervan was hij bijna 20 jaar ondervoorzitter. Op 9 november 1983 werd hij verkozen tot corresponderend lid van de Koninklijke Vlaamse Academie van België voor wetenschappen en kunsten, werkend lid op 8 maart 1989 en erelid in 1995. In 1984 werd hij lid van de Bestendige Commissie voor de Geschiedenis van de Wetenschappen van de KVAB, waarvan hij in 1985 voorzitter werd, wat hij vijftien jaar lang zou blijven. Binnen de KVAB was hij ook lid van de Bestendige Commissie van de J. Gillisprijs,de Commissie van het Nationaal Biografisch Woordenboek en de Commissie Centrum voor Europese Cultuur. Paul Bockstaele werd in 1971 corresponderend lid en in 1988 effectief lid van de Académie internationale d’Histoire des Sciences. Daarnaast was hij ook corresponderend lid van de Deutsche Gesellschaft für Geschichte der Medizin, Naturwissenschaft und Technik.
In 1959 was hij stichtend lid en tussen 1988 en 1992 voorzitter van het Zuidnederlands Genootschap voor de Geschiedenis der Geneeskunde, Wiskunde, Natuurwetenschappen en Techniek Ook was hij lid van de redactie van Scientiarum Historia, het tijdschrift uitgegeven door dit genootschap. Jarenlang vertegenwoordigde hij België in de International Commission for the History of Mathematics.
Paul Bockstaele was een groot verzamelaar van oude drukken. Ook aan de K.U.Leuven droeg hij zorg voor de uitbouw van wetenschapshistorische collecties. Paul Bockstaele werd in 1969 aangeduid als vertegenwoordiger van de Faculteit Wetenschappen in de bibliotheekraad, waarvan hij in 1974 ondervoorzitter werd. In het academiejaar 1976-1977 werd hij voorzitter van de hervormde bibliotheekraad, op dat moment was hij al voorzitter van de Campus-bibliotheekraad Wetenschappen. In 1980 werd hij waarnemend hoofdbibliothecaris. In 1981 nam hij ontslag als voorzitter en lid van de bibliotheekraad. Zijn enorme en kostbare bibliotheek liet hij na aan de KULeuven.
Van 1992 tot 2005 was Paul Bockstaele betrokken bij de archeologische opgravingen in de oude Romeinse stad Sagalassos in het huidige Turkije onder leiding van archeoloog Marc Waelkens. Paul Bockstaele verzorgde de filmopnamen van de opgravingen.
Op voorstel van de Academie ontving Paul Bockstaele in 1996 de hoge onderscheiding van Grootofficier in de Leopoldsorde.
Hij overleed in Oud-Heverlee op 3 augustus 2009.

Werken

Paul Bockstaele was een gezaghebbend kenner van de geschiedenis van de wiskunde. Zijn interesse in de geschiedenis van de wiskunde stamde uit zijn studiejaren aan het seminarie, waar hij in contact kwam met het werk van de jezuiet Henri Bosmans. Vanaf de jaren ’50 legde hij zich steeds meer toe op de studie van de wiskunde in de Renaissance, in het bijzonder met betrekking tot de Nederlanden. Paul Bockstaele publiceerde onder meer over Simon Stevin en de Leuvense wiskundige Adriaan van Roomen. Deze laatste beschouwde hij als de grondlegger van de mathesis universalis, een voorloper van Descartes. Daarnaast publiceerde hij ook over het grondslagendebat bij de Franse intuïtionisten, de introductie van de infinitesimaalrekening in België, oude rekenboekjes in de Nederlanden en astrologie aan de Universiteit van Leuven. De verhandeling over Het intuïtionisme bij de Franse wiskundigen, waarmee hij tot licentiaat promoveerde, werd door de Academie bekroond en in 1949 gepubliceerd in haar verhandelingenreeks.
Hij schreef ook een aantal schoolboeken over vlakke en ruimtelijke meetkunde voor de middelbare school, waarin historische nota's waren opgenomen.

Publicaties

• Het intuïtionisme bij de Franse wiskundigen, "Verhandelingen, Letteren en Schoone Kunsten van België Vlaamsche Academie voor Wetenschappen Klasse der Wetenschappen", Brussel, 1949, 123 p.
• "De geschiedenis van de wetenschappen in het Middelbaar Onderwijs", in: Scientiarum Historia, 1 (1959), 25-27.
• "Bibliografie van de geschiedenis der wetenschappen", in: Scientiarum Historia, 1 (1959), 31-52.

• "Het oudste gedrukte Nederlandse rekenboekje", in: Scientiarum Historia, 1 (1959), 53-71.
• "Het oudste gedrukte Nederlandse rekenboekje en zijn vertalingen", in: Scientiarum Historia, 1 (1959), 117-127.
• "Bibliografie van de geschiedenis van de wetenschappen in de Nederlanden", in: Scientiarum Historia, 1 (1959), 107-116, 4 (1962), 91-112, 5 (1963), 178-194, 6 (1964), 97-107 en 222-235, 7 (1965),127-136 en 229-240, 8 (1966), 114-124, 9 (1967), 48-60 en 91-105, 10 (1968), 42-55, en 234-245, 11 (1969), 190-208 en 14 (1972), 65-94.
• "Adriaan van Roomen. 'Medicus et Mathematicus' ", in: Scientiarum Historia, 3 (1961) 169-178.
• "Enkele recente publicaties over Adam Riese", in: Scientiarum Historia, 2 (1960) 189-190.
• "Nieuwtjes uit de historisch-wetenschappelijke wereld", in: Scientiarum Historia, 4 (1962), 226-230.
• "Kroniek", in: Scientiarum Historia, 5 (1963), 68-71.
• Adriaan van Roomen en Polen. Zijn onderwijs te Zamość en zijn invloed op Jan Broźek, 1963, 44 p.
• "Negentiende eeuwse discussies in België over de fundering van de analyse", in: Scientiarum Historia, 7 (1965), 185-201.
• "Adriaan van Roomen", in: Nationaal biografisch woordenboek, Brussel, 1966, kol. 751-765.
• "Ignatius de Jonghe et sa Geometrica inquisitio in parabolas numero et specie infinitas", in: Janus LIV, (1967), 228-235.
• "Een vergeten werk over de kwadratuur van parabolen en hyperbolen : Ignatius de Jonghe's "Geometrica Inquisitio" (1688)", in: Scientiarum historia. Tijdschrift voor de geschiedenis van de geneeskunde, wiskunde en natuurwetenschappen, 4(1967), 175-181.
• "Pierre de la Ramée, Jan Brozek, Adriaan van Roomen, and Giovanni Camillo Gloriosi on isoperimetrical figures", in: XIVth International Congress of the History of Science, volume Proceedings no 2: Plenary Lectures; Antiquity, Middle Ages and Renaissance; Mathematics; Physics and Astronomy; Chemistry, Tokyo and Kyoto, Japan, Science Council of Japan, 1974
• "Een Leuvens mathematisch pamflet uit 1638," in: Liber americorum professor emeritus Dr. H. Florin, Leuven, 1975, 45-61.
• "The correspondence of Adriaan van Roomen," in: Lias, III (1976), 85-129 en 250-299.
• "Mathematics in the Netherlands from 1750 to 1830", in: Janus, LXV (1978), 67-95.
• "Een onbekende arithmetica van Anthoni Smyters", in: Tijdschrift voor de Geschiedenis der Geneeskunde,Natuurwetenschappen, Wiskunde en Techniek, 2 (1979), 45-51.
• "Die waerachtige const der Geometrien 1513. Het oudst gedrukte Nederlandse meetkundeboek", in: Liber amicorum Gaspard Bosteels -Vrienden van het KA Berchem, 1979, 29–42.
• "Adrianus Romanus and Giovanni Camillo Glorioso on isoperimetric figures," in: Joseph W. Dauben (ed.) Mathematical perspectives. Essays on Mathematics and Its Historical Development, New York-London, 1981, 1-11.
• "Het oudst bekende, gedrukte Nederlandse meetkundeboek: Die waerachtige const der geometrieen (1513)", in: Tijdschrift voor de Geschiedenis der Geneeskunde, Natuurwetenschappen en Techniek, 7 (1984), 79-92.
• "Gielis van den Hoecke en zijn Sonderlinghe boeck in dye edel conste arithmetica", in: Academiae Analecta. Mededelingen van de Koninklijke Academie voor wetenschappen, letteren en schone kunsten van België. Klasse der wetenschappen, 47 (1985), 3-29.
• "La théorie des tangentes aux courbes algébriques dans l'oeuvre de René-François de Sluse", in: Bulletin de la Société Royale des Sciences de Liège, LV (1986), 135-144.
• "Astrologie te Leuven in de zeventiende eeuw", in: De zeventiende eeuw, 1989, 172-181.
• "Adrianus Romanus and the trigonometric tables of Georg Joachim Rheticus", in: Demidov, S.S. e.a. (red.), Amphora: Festschrift for Hans Wussing on the occasion of his 65th birthday, Basel- Boston- Berlijn, 1992, 55-66.
• "A challenge to the mathematicians of the University of Leuven as a New Year's gift for 1639", in: Folkerts, M. & Hogendijk, J.P. (red.), Vestigia Mathematica, Amsterdam-Atlanta, 1993, 15-27.
• "In memoriam. Pater Omer Van de Vyver S.J. (1915-1997)", in: Scientiarum Historia, 23 (1997), 109-111.
• "De wiskunde", in: Robert Halleux, Carmélia Opsomer en Jan Vandersmissen (red.), Geschiedenis van de wetenschappen in België van de Oudheid tot 1815, Gemeentekrediet/Dexia, Brussel, 1998, 113-144.
• "Meester Thomas Montis en de zondvloed voorspeld voor het jaar 1524," in: J. Hanselaer, C. Coppens, J. Deschamps, Jos.M.M. Hermans, J. Storm van Leeuwen (red.), E Codicibus Impressisque. Opstellen over het boek in de Lage Landen voor Elly Cockx-Indestege (Miscellanea Neerlandica 18-20), 3 vol., Leuven, 2004, vol. 2, 3-18.
• "The mathematical and the exact sciences" in: Walter Rüegg (red.), A History of the University in Europe, Vol. III: Universities In the Nineteenth and Early Twentieth Centuries, New York: Cambridge University Press, 2004, 493-518.
• "Between Viète and Descartes: Adriaan van Roomen and the Mathesis Universalis", Archive for History of Exact Sciences, 63 (2009), 433-470.
  

Schoolboeken

• Meetkunde van de ruimte voor het middelbaar en normaal onderwijs, Standaard,Antwerpen, 1971.
  

Bibliografie

• In memoriam door Jan Roegiers.
• In memoriam door Jan Beirlant.
• Wikipedia: Paul Bockstaele
• Website GEWINA
• Website Kerknet
• Website opgravingen Sagalassos
• "Bockstaele Paul", in: De Koninklijke Vlaamse Academie van België voor wetenschappen en kunsten en haar leden, Koninklijke Vlaamse Academie van België voor wetenschappen en kunsten, 2010, p.22.
  
• Vanpaemel, Geert, "Paul Bockstaele (1920-2009)", in: Studium: Tijdschrift voor Wetenschaps- en Universiteitsgeschiedenis / Revue de l’Histoire des Sciences et des Universités, 3 (2010), nr. 4, 191-193.
• Vanpaemel, Geert, "‘Beginnen is de allereerste voorwaarde om iets te verwezenlijken’. Paul Bockstaele (1920–2009) en de academisering van de wetenschapsgeschiedenis in België," Studium: Tijdschrift voor Wetenschaps- en Universiteitsgeschiedenis / Revue de l’Histoire des Sciences et des Universités, 6 (2013), 3/4, 311-313.