Stas, Jan - Borstbeeld in Brussel, 1920
Buste van Jan Stas (1813-1891), ingehuldigd in 1920 in Brussel, van de hand van kunstenaar Louis Mascré.
Niet te verwarren met het borstbeeld dat zich in de tuin van het Academiepaleis bevindt.
Voorstelling
Het marmeren borstbeeld stelt Jan Stas voor. Stas was gerenommeerd scheikundige en docent aan de Koninklijke Militaire School. Hij was decennialang lid van de Académie royale des Sciences et Belles-Lettres de Bruxelles. In 1890 werd hij er tot voorzitter verkozen. Stas was ook verschillende malen directeur van de Klasse Wetenschapppen.
Historiek
Het ontwerp van de buste van Jan Stas kaderde in een campagne van de regering om de oprichting van monumenten voor “grote mannen van het vaderland” te stimuleren. Voor de Academie werd in 1845 een apart koninklijk besluit uitgevaardigd. Het bepaalde dat de zalen van het academiegebouw moesten worden gedecoreerd met borstbeelden van de stichters en beschermheren van de academie, en ook van leden die zich in de wetenschappen, kunsten of letteren hadden onderscheiden. De achterliggende gedachte was om een tastbaar pantheon van grote académiciens te creëren. De overheid stelde zich garant voor alle kosten, op voorwaarde dat zijzelf de beeldhouwers zou uitkiezen. Voor de Academie restte dan nog enkel de missie om een lijst van kandidaten samen te stellen.
Op de eerste versie van deze lijst figureerde de naam van Jan Stas al. Stas was op dit moment op het hoogtepunt van zijn carrière als scheikundige. Hij had internationale erkenning gekregen voor het bepalen van atoommassa's met een precisie die tot dan toe nooit was bereikt. Omdat in 1869 werd beslist dat kandidaten voor een borstbeeld tenminste tien jaar overleden moesten zijn, werd zijn naam alsnog van de lijst geschrapt. Door budgettaire problemen kwam Stas pas in 1913 aan de beurt, hij was toen al zo’n twintig jaar overleden. Een eerste proefmodel, van de hand van beeldhouwer Désiré Weygers werd echter door de Klasse van Schone Kunsten afgewezen. In 1914 al lag een tweede model, gemaakt door de prestigieuze Brusselse Louis Mascré (1871-1929), ter stemming voor. Dit beeld werd wel goedgekeurd. De Eerste Wereldoorlog legde tijdelijk alle activiteiten stil, maar in 1920 vervoegde Jan Stas het pantheon van académiciens.
Locatie
Het beeld bevindt zich in het Paleis der Academiën in Brussel.
Bibliografie
- Van Lennep, Jacques, Les bustes de l'Académie royale de Belgique : Histoire et catalogue raisonné, précédés d'un essai "Le portrait sculpté depuis la Renaissance", Mémoires de la Classe des Beaux-Arts, 3de Serie, deel 6, Brussel, 1993, 141-147 en 370.
- Tollebeek, Jo en Verschaffel, Tom, "'A profitable company'. The national pantheon as a historical genre in nineteenth-century Belgium", in: BMGN - Low Countries Historical Review, 115(2000), nr. 2, 223–243.
