Terby, François Joseph Charles (1846-1911)

EnglishNederlandsfrançais

FR

Astronoom, gespecialiseerd in de observatie van Mars, geboren te Leuven op 8 augustus 1846 en overleden in dezelfde stad op 20 maart 1911.

Biografie

François Terby werd geboren te Leuven op 8 augustus 1846. Hij deed zijn humaniora aan het Jozefietencollege te Leuven. Hij vervolledigde zijn opleiding in het ouderlijk huis via privé-leraars.

Hij behaalde aan de Katholieke Universiteit van Leuven zijn kandidaatsdiploma in de filosofie en de letteren. In 1868 promoveerde hij aan dezelfde universiteit tot doctor in de natuurwetenschappen. Na het afronden van zijn universitaire studies ging hij aan de slag als professor aan het Stedelijk College van de Leuven en doceerde er natuurwetenschappen en fysica. Aan de Ecole Industrielle van Leuven doceerde hij natuurkunde, scheikunde en mechanica. Hij was ook repetitor aan de Universiteit. In 1881 gaf hij echter zijn ontslag aan deze instellingen om zich volledig te wijden aan zijn onderzoek.

In hetzelfde jaar trouwde hij met Joséphine Denis, waarmee hij vijf kinderen kreeg, twee jongens en drie meisjes. Eén van zijn dochters, Jeanne werd doctor in de wetenschappen en publiceerde over plantkunde.

Hij werd op 16 december 1889 corresponderend lid van de Académie royale des Sciences, des Lettres et des Beaux-Arts de Belgique en effectief lid op 15 december 1891. Hij was ook lid van de astronomische genootschappen van Londen, Liverpool en Toronto. Hij was lid van het comité van het Koninklijk Observatorium. In 1896 werd hij Ridder in de Leopoldsorde en in 1907 Officier.

De laatste jaren van zijn leven werd hij geplaagd door chronische bronchitis, waardoor hij vaak zijn observaties moet staken. Hij overleed in zijn geboortestad op 20 maart 1911.

Werken

Zijn eerste werk voor de Académie royale des Sciences, des Lettres et des Beaux-Arts de Belgique verscheen in 1866. Het was echter al vanaf 1864 dat hij gestart was met de studie van de planeet Mars.
Het belangrijkste werk van Terby was Aréographie, een vergelijkende studie van de observaties van Mars gedaan tussen 1656 (Fontana) tot in 1873. Ook ongepubliceerde observaties werden er in opgenomen. Het bevatte eveneens een groot aantal tekeningen en bood een goed overzicht van alle kennis over de planeet Mars. Dit werk bracht hem in de aandacht van andere astronomen.
Hij deed zijn observaties in zijn privé observatorium te Leuven. Hij werkte aanvankelijk met de telescoop van Secretan, maar vanaf 1885 met deze van Grubb. Zijn observaties waren steeds vergezeld van uitvoerige tekeningen en waren vooral bedoeld voor de de Académie royale des Sciences, des Lettres et des Beaux-Arts de Belgique .
Hij was een sterke voorstander van de aanwezigheid van kanalen op Mars zoals geobserveerd door de astronomen Schiaparelli en Stanley Williams. Terby schreef hierover een nota: Sur les nouvelles observations des canaux de Mars et de le leur gémination.
Naast publicaties over Mars, publiceerde hij ook over Jupiter en andere planeten. Daarnaast kwamen kometen, meteorieten, Zodiakaal licht (dierenriem) en het noorderlicht aan bod in zijn publicaties.
Hij spoorde de Mars tekeningen op van Johann Hieronymus Schröter en gaf ze aan de Universiteit van Leiden, die ze in 1881 publiceerden.
Er werd op de planeet Mars een krater naar hem genoemd.

Publicaties

• Lijst met publicaties in: Stroobant, Paul, "Terby François", in: Annuaire ARB, jaargang 1935, p. 23-34.
  

Bibliografie

• Stroobant, Paul, "Terby François", in: Annuaire ARB, jaargang 1935, p. 2-22.
• Fredericq, Léon, "Terby François", in: Biographie Nationale, vol. 24, kol. 694-697.
• "Terby François", in: Monthly Notices of the Royal Astronomical Society, Vol. 72, p. 257-258.