Van der Mensbrugghe, Gustave-Léonard (1835-1911)

EnglishNederlandsfrançais

FR

Natuurkundige, geboren te Gent op 13 februari 1835 en overleden te Melle op 20 oktober 1911.

Biografie

Gustave Van der Mensbrugghe werd geboren in een burgergezin in Gent op 13 februari 1835. Hij volgde middelbaar onderwijs aan het Atheneum van Gent, waar hij in 1852 de wiskundeprijs won. Hij studeerde aan de Universiteit van Gent en promoveerde op 26 april 1859 tot doctor in de natuurkunde en de wiskunde. Op 27 september 1860 werd hij tijdelijk repetitor aan de École du Génie civil voor de vakken: experimentele natuurkunde, wiskundige natuurkunde en industriële natuurkunde. Hij werd definitief benoemd op 30 september 1861.

Van 1856 tot 1883 was hij de assistent van Joseph Plateau en trouwde met diens dochter Alice in 1871. Hij assisteerde de wetenschapper bij het zo precies mogelijk beschrijven van de experimenten die de dan blinde wetenschapper had bedacht.

Op 4 oktober 1872, werd hij bij ministerieel besluit aangesteld als interim professor ter vervanging van Valérius, professor wiskundige natuurkunde aan de Universiteit van Gent. Van der Mensbrugghe werd benoemd tot buitengewoon hoogleraar en doceerde de cursussen wiskundige natuurkunde en hemelmechanica. Hij werd op 26 oktober 1880 gepromoveerd tot gewoon hoogleraar. Hij doceerde vanaf 9 december 1880 de cursussen experimentele elementaire natuurkunde. Van 1883 tot 1890 doceerde hij fysische geografie en kosmografie aan de leerlingen van de Écoles normales flamandes.

Op 6 september 1887 werd hij benoemd tot secretaris van de Academische Raad van de Gentse universiteit.

Op 18 october 1890 werd hij belast met het doceren van de cursussen kosmologie en fysische geografie aan de Faculteit Letteren en Wijsbegeerte. Op 25 oktober van hetzelfde jaar werd hij aangesteld als directeur van het kabinet natuurkunde en van de oefeningen experimentele natuurkunde. Op 11 oktober 1900 werd hij via Koninklijk Besluit aangesteld tot rector van de Universiteit van Gent. Hij bleef deze functie tot in 1903 uitoefenen.

Hij werd Ridder in de Leopoldsorde op 16 december 1896 en op 27 maart 1907 Commandeur in dezelfde orde. Op 17 juni 1886 ontving hij de burgermedaille eerste klasse en op 18 januari 1869 het burgerkruis.

Hij werd op 15 december 1875 corresponderend lid van de Académie royale des Sciences et Belles-Lettres de Bruxelles en effectief lid op 14 december 1883. In 1895 werd hij directeur van de Klasse Wetenschappen.

Van der Mensbrugghe was lid van verschillende wetenschappelijke genootschappen onder meer in 1876 van de Société scientifique de Bruxelles en van de Société royale des Sciences de Liège, in 1876 van de Société des sciences physiques et naturelles de Cherbourg, van het Bataafsch Genootschap der proefondervindelijke wijsbegeerte van Rotterdam in 1880, van de Hollandsche Maatschappij der wetenschappen te Haarlem in 1884, in 1889 van de Royal Institution of Great Britain en in 1902 van de Accademia pontificale dei Nuovi.

In 1910 ontving hij de Tienjaarlijkse prijs van de Belgische Regering voor Fysica en Chemie.

Hij werd op 13 februari 1905 toegelaten tot het emeritaat. Hij overleed op 20 oktober 1911 te Melle nabij Gent.

Werken

De publicaties van Van der Mensbrugghe kunnen we opdelen in drie groepen.
De eerste waren gewijd aan de experimentele studie van de oppervlaktespanning van vloeistoffen in evenwicht. Hij stelde nieuwe observatieprocédés op punt die de spanning op de vrije oppervlakte van een vloeistof bewees en ontwikkelde methoden om deze te meten. De publicaties van Van der Mensbrugghe in dit domein kunnen we plaatsen als een vervolg op het werk van Scherck dat al gekend was in 1831. Ook de vergelijkingen in eindige gegevens van vijf constante gemiddelde oppervlaktekrommingen behoren hier toe. Van der Mensbrugghe besprak het vijfde oppervlak.
De tweede groep van publicaties behandelde de toepassing van de principes van de thermodynamica op het fenomeen van de oppervlaktespanning. Hij onderzocht ook het geval waarin het vrije oppervlak van een vloeistof in rust toe of afneemt. Hij toonde aan dat de eerste actie een warmteverlies veroorzaakt en dat de tweede een endotherme reactie is. Hij toonde ook aan dat wanneer het vrije oppervlak van een bewegende vloeistof daalt, een deel van de potentiële energie verloren gaat aan de oppervlakte en omgezet wordt in beweginsenergie, dit geldt ook omgekeerd als het oppervlak zelf afneemt.
Het derde onderdeel van zijn onderzoek bevat zijn kritische observaties en zijn synthetische publicaties.

Publicaties

• Note sur la théorie mathématique des courbes d'intersection de deux lignes tournant dans la même plan autour de deux points fixes, Brussel :Hayez, 1864.
• Een complete lijst van de publicaties van Gustave Van der Mensbrugghe is beschikbaar in VANDEVYVER, "Gustave Van der Mensbrugghe", Liber memorialis, Gent, 1913, p. 172-177.
  

Bibliografie

• VERSCHAFFELT, Jules-Émile, "Levensbericht over Gustaaf Van der Mensbrugghe", in Annuaire de l’Académie royale des Sciences, des Lettres et des Beaux-Arts de Belgique, 1946, p. 29-79.
• VANDEVYVER, "Gustave Van der Mensbrugghe", Liber memorialis, Gent, 1913, 164-177.