Difference between revisions of "Koninklijk Aardrijkskundig Genootschap van Antwerpen"

Latest revision as of 13:37, 30 September 2021

Historiek

In 1871 organiseerden enkele Antwerpse wetenschapsliefhebbers een aardrijkskundig congres. Het evenement kende een groot succes en gaf aanleiding tot een tweede congres in Parijs vier jaar later. Aangezien er in Antwerpen nog geen aardrijkskundig genootschap bestond, beslisten de organisatoren na een voorbereidende vergadering, om een dergelijke vereniging op te richten: de Société de géographie d'Anvers zag op 1 oktober 1876 het licht. Enige tijd later, op 15 november stuurden de oprichters een rondzendbrief naar potentiële leden om de oprichting bekend te maken. De eerste vergadering van de nieuwe vereniging, waarin onder meer over de statuten werd gestemd, had plaats op 20 november en op 14 januari 1877 volgde de officiële inhuldiging in de raadkamer van het Antwerpse stadhuis in aanwezigheid van de burgemeester. Het voornaamste doel van het genootschap was om door de studie van de economische geografie belangstelling te wekken, en zodoende initiatieven te doen ontstaan en enthousiasme te creëren voor de organisatie van expedities. Te dien einde stelde het genootschap de geografen in contact met geleerde genootschappen, organiseerde het conferenties en wedstrijden, publiceerde het een bulletin (één volume per jaar) en een verzameling van memoranda die de werken hernamen die reeds in de bulletins verschenen waren.^[1] In 1877 werden twee wedstrijden georganiseerd. De eerste werd door baron van de Werve et de Schilde in het leven geroepen en beloonde de winnaar met een geldprijs van 500 frank. De tweede, eveneens bedacht met 500 frank, werd door de leden-raadsheren van het genootschap ingericht.^[2] De Société de géographie organiseerde vele activiteiten zoals conferenties en tentoonstellingen. Ze financierde eveneens expedities en nam deel aan congressen. Dit alles droeg bij tot het succes van de organisatie en in 1882 werden haar inspanningen beloond met een koninklijke titel.

Op 21 oktober 1949 werd het Koninklijk Aardrijkskundig Genootschap van Antwerpen een vereniging zonder winstoogmerk (vzw). Bij deze gelegenheid werden de gewijzigde statuten op 19 november 1949 in het staatsblad gepubliceerd. ^[3]

Het genootschap werd in 2013 opgeheven en haar archief overgemaakt aan de universiteit van Antwerpen waar het nu deels online te raadplegen is. Het bulletin werd nog tot in 1990 gepubliceerd.

Stichtende leden

De volledige lijst van stichtende leden is niet meer te vinden maar waarschijnlijk was het eerste dagelijks bestuur van 1876 samengesteld als volgt:

• Henri Wauwermans, voorzitter
• P. Génard, algemeen secretaris
• J. de Bom, administratief secretaris
• H. Hertoghe, bibliothecaris
• Jacques Langlois, penningmeester
• De baron van de Werve et de Schilde wordt eveneens als stichtend lid beschouwd, hoewel hij vooral een beschermend lid was. ^[4]

Organisatie

Het genootschap bestond uit 50 effectieven leden, verplicht gedomicilieerd in Antwerpen; uit 50 corresponderende leden die in België woonden en een onbeperkt aantal die in het buitenland woonden. Ze betaalden allemaal een jaarlijkse bijdrage van 10 frank. In 1877 had het genootschap reeds 250 betalende leden.

De effectieven leden benoemden een raad bestaande uit 18 van haar leden. De raad verkoos onder haar leden een dagelijks bestuur bestaande uit een voorzitter, twee vice-voorzitters, een algemeen secretaris, een administratief secretaris, een penningmeester en een bibliothecaris. Het genootschap hield haar gewone vergaderingen ten minste 12 keer per jaar.

Zetel

In de loop van haar honderdjarige geschiedenis heeft de Antwerpse vereniging zowat alle openbare ruimtes van de stad Antwerpen gebruikt voor haar bijeenkomsten en conferenties: het stadhuis, de Koninklijke Schouwburg, het Vlaams Theater, de Harmoniezaal, een zaal in de Antwerpse Dierentuin, het atheneum, de Ecole Supérieure Coloniale, het Orteliushuis, het etnografisch museum en de salons van het Consulaat van Brazilië. Het dagelijks bestuur vergaderde dikwijls in het stadhuis (ten tijde van Wauwermans) of bij de voorzitter. De bibliotheek en de archieven werden verschillende keren verplaatst: in 1884-1885 bevonden ze zich in de Keizerstraat ( broodjeskapel), in 1895 in het voormalig atheneum in de Sint-Jacobsmarkt 13, daarna in de bibliotheek van de Rijkshandelshogeschool, in 1919 in de Minderbroedersrui (huis Beukelaers). Tijdens de tweede wereldoorlog waren ze in het Hanzehuis ondergebracht.

In 1943 ontving het aardrijkskundig genootschap het aanbod om een deel van het gebouw van de vereniging ‘Les demeures historiques de Belgique’ in de Kloosterstraat 11 -17 voor een symbolische frank te huren, in ruil voor het onderhoud ervan. De rest van het huis moest dienst doen als geografisch museum. Het huis werd Orteliushuis genoemd, ter nagedachtenis aan de geograaf die nog in diezelfde straat gewoond had. In 1950 kon het genootschap niet langer het onderhoud en de herstellingen bekostigen en het gebouw werd aan de stad overgedragen.^[5] Er werden een aantal afspraken gemaakt waardoor het genootschap er nog enkele jaren gebruik van kon maken voor haar archieven en om haar vergaderingen te houden.

Publicaties

• Tijdschrift van de Koninklijk Aardrijkskundig Genootschap van Antwerpen, 77 (1966) , nr. 1 - 79, (1968), nr. 1.

KBR : BD 17.168

• Jaarboek van het Vlaamsch Aardrijkskundig Genootschap gevestigd te Antwerpen, deel I: 1930-1931 , 1931.

KBR : B 3277

• Société royale de géographie d'Anvers Concours de 1890, 1890.

KBR: II 89.562 B vol. 3, nr. 68 (Magazijn – Algemene Leeszaal)

• Tijdschrift van de Koninklijk Aardrijkskundig Genootschap van Antwerpen = Bulletin de la Société royale de géographie d'Anvers, 1876-1965.

KBR: BD 17.168 (Magazijn - Bibliographie de Belgique, Wettelijk depot)

Bibliografie

• BAETENS, R., Het Koninklijk Aardrijkskundig Genootschap van Antwerpen, 1876-1976, 1976.

KBR: 7 A 44371 (Magazijn – Algemene Leeszaal)

Noten

1. ↑ Zie Statuts, Bulletin de la Société de géographie d'Anvers, 1876, deel 1, 7-19.
2. ↑ Zie Bulletin de la société de géographie d'Anvers, 1877, deel 1, 66.
3. ↑ Zie Baetens, R., Het Koninklijk Aardrijkskundig Genootschap van Antwerpen, 1876-1976, 1976, 73.
4. ↑ Zie Bulletin de la société de géographie d'Anvers, 1877, deel 1, 65.
5. ↑ Meer details hierover in Baetens, R., Het Koninklijk Aardrijkskundig Genootschap van Antwerpen, 1876-1976, 1976, 28