Van Mieghem, Jacques (1905-1980)

EnglishNederlandsfrançais

Meteoroloog, natuurkundige en specialist in de thermodynamica, geboren te Mechelen op 26 oktober 1905 en overleden te Brussel op 31 augustus 1980.

Biografie

Jacques Van Mieghem werd geboren te Mechelen op 26 oktober 1905. Hij studeerde wiskunde en natuurkunde aan de ULB. In 1927 werd hij doctor in de wiskunde en natuurkunde. In het academiejaar 1927-1928 studeerde hij aan de Ecole Normale Supérieure van Parijs. Van 1929 tot 1930 was hij aspirant-onderzoeker aan het NFWO. Nadien volgde zijn aanstelling als assistent aan het KMI. In 1941 werd hij adjunct-meteoroloog en in 1945 meteoroloog. Kort na de Tweede Wereldoorlog werd hij aan het KMI benoemd tot hoofd van de dienst voor synoptische neteorologie en aërologie, die hij volledig reorganiseerde. In 1962 werd hij benoemd tot directeur van het KMI. Hij was de opvolger van Edmond Lahaye. Jacques Van Mieghem vervulde deze functie tot in 1970 en ging daarna op pensioen. Jacques Van Mieghem reorganiseerde het KMI zowel vóór als tijdens zijn directeurschap. Op zijn iniatief, dat de volle steun van de toenmalige directeur Edmond Lahaye kreeg, werd in 1958 een afdeling Atmosferische Chemie en Luchtradioactiviteit en een Rekencentrum opgericht. Dit rekencentrum beschikte over een krachtige elektronische computer, waarmee het KMI één van de eerste meteorologische diensten werd waar dagelijks numerieke voorspellingen werden verricht. Van Mieghem richtte ook de afdeling hydrologie op. Sinds zijn hervormingen bestaat het instituut uit vijf wetenschappelijke departementen en dertien afdelingen. De wetenschappelijke en technische diensten werden aan deze departementen en afdelingen verbonden. Deze ondersteunende diensten spelen een essentiële rol bij het uitvoeren van de taken van het KMI. Onder zijn impuls groeide in 1964 de dienst voor aëronomie aan het KMI uit tot een autonome instelling: het Belgisch Instituut voor Ruimteaëronomie.

Van Mieghem bouwde ook een academische carrière uit. In 1934 behaalde hij het diploma van geaggregeerde van het hoger onderwijs. In 1937 werd hij aangesteld als geaggregeerde aan de Faculteit Wetenschappen aan de ULB. In 1945 werd hij aan de ULB tot docent en in 1948 tot gewoon hoogleraar benoemd. Hij was ook hoogleraar aan de VUB. Hij doceerde aan beide universiteiten de vakken meteorologie, klimatologie, thermodynamica van de atmosfeer en van de hydrosfeer, de fysische oceanografie en de hydrologie. Hij was betrokken bij het invoeren van een speciale licentie in de geofysische wetenschappen aan de ULB. In 1975 werd hij toegelaten tot het emeritaat.

Van Mieghem was lid van verschillende internationale en nationale organisaties. Hij speelde een belangrijke rol in de Internationale Meteorologische Organisatie. Deze organisatie lag aan de basis van de Meteorologische Wereldorganisatie (MWO). Binnen deze laatste organisatie was Jacques van Mieghem van 1951 tot 1957 voorzitter van de commissie van aërologie en van 1952 tot 1961 voorzitter van de werkgroep gecreeërd in het kader van het Internationaal Geofysisch Jaar. Hij zette zich in voor de onderwijs-en beroepsopleidingsprogramma’s van deze wereldorganisatie. Hij was van 1962 tot 1970 permanent Belgisch afgevaardigde en lid van het Uitvoerend Comité van het MWO van 1963 tot 1971. Hij was secretaris (1947-1954), eerste ondervoorzitter (1954-1957) en voorzitter (1957-1960) van de Internationale Vereniging voor Meteorologie en Atmosferische fysica. In 1958 was hij hoofdafgevaardigde van België in het Bijzonder Comité voor het Onderzoek in het Zuidpoolgebied. Hij was lid van de Deutsche Akademie der Naturforscher Leopoldina, van de Osterreichische Akademie der Wissenschaften, van de Société météorologique de France, van de Hongaarse Meteorologische Vereniging, van de Royal Meteorological Society en van de American Meteorological Society. In 1964 was hij voorzitter van de Ad hoc advisory group on research in meteorology van het Wetenschappelijk Comité van de NAVO. Hij was lid van de Adviserende Wetenschappelijke Raad van het Internationaal Instituut voor Meteorologie aan de Universiteit van Stockholm. Hij werd op 12 oktober 1946 corresponderend lid van de Koninklijke Vlaamse Academie van België voor wetenschappen en kunsten, werkend lid op 11 september 1948 en bestuurder-voorzitter in 1956. Binnen de Academie was hij lid en medeoprichter van het Nationaal Comité voor Antarctisch Onderzoek. Hij was ondervoorzitter van het Nationaal Comité voor Ruimteonderzoek. Hij was voorzitter van de Nationale Raad der Wetenschappelijke Unies en van het Nationaal Comité voor Oceanologie. Hij was voorzitter van het Nationaal Comité voor Internationale Geofysische Samenwerking. Hij was lid van het Nationaal Comité voor Geodesie en geofysica.

Van Mieghem won verschillende prijzen: in 1935 was hij samen met Florent-Joseph Bureau laureaat ARB, in 1941 won hij de Agathon De Potterprijs, in 1943 ontving hij de Adolphe Wetrems-prijs voor de wis- en natuurwetenschappen en in 1960 de Prijs van de Internationale Meteorologische Organisatie.

Werken

Jacques van Mieghem was een wiskundige en een theoretische fysicus gespecialiseerd in de dynamische meteorologie. Hij heeft meer dan 200 wetenschappelijke punblicaties op zijn naam staan. Hij was lid van het redactiecomité van het tijdschrift Tellus en Beiträge der Atomsphäre. Hij was de uitgever van de International Geophysics series en medeuitgever van de Advances in Geophysics.
Hij was een leerling van Théophile De Donder. Van Mieghem was dan ook de eerste die het probleem van de thermodynamica van de atmosfeer benaderde door aan de affiniteit van De Donder een eenmakende rol toe te kennen. Van Mieghems werk lag aan de oorsprong van vele ontwikkelingen, die in de monografie Thermodynamique de l’atmosphere uit 1975 werden samengevat.
In de atmosfeer vinden transformaties plaats van verschillende energievormen. Van Mieghem benaderde dit probleem onder de thermodynamische hoek. Hij maakte een diepgaande studie van de belansvergelijkingen in de dynamische meteorologie, samengevat in het belangrijk werk Atmospheric Energetics (1973), dat een grote internationale weerslag kende.
Onder impuls van Van Mieghem begon een onderzoeksteam aan het KMI zich te interesseren voorv de energie die onze planeet van de zon ontvangt en die ze weer in de ruimte uitstraalt. Dit is de energiebalans van de aarde.
Aan het KMI voerde Van Mieghem in 1962 de regelmatige ozonpeilingen in, alsook de dagelijkse ontvangst van de waarnemingen afkomstig van meteorologische satellieten.

Publicaties

• "Zonal harmonic analysis of the northern hemisphere geostrophic wind field", In:Union géodésique et géophysique internationale, Monographie 8., Parijs, 1961, 57 p.
• Lijst met publicaties catalogus KBR geconsulteerd op 12/10/2010 om 14u.

Bibliografie

• Velghe, Albert G.,"In memoriam Jacques van Mieghem", In : Jaarboek 1980, Brussel: KVAB, p. 252-254.
  
• Quinet, Alfred,"Jacques van Mieghem", In:Nouvelle Biographie Nationale, vol. 5, 1999, Brussel: ARB, p. 363-366.