Koene, Corneille Jean (1809-1883)

EnglishNederlandsfrançais

FR

Corneille Jean Koene werd geboren op 6 september 1806 in Geertruidenberg (Nederland). Hij overleed te Brussel op 22 augustus 1883.

Koene studeerde van 1835 tot 1839 aan de Rijksuniversiteit van Gent. Wellicht behaalde hij hier het doctoraat in de wetenschappen. Hij gebruikte steeds de vermelding Dr. in alle correspondentie en commerciële aankondigingen. Op 17 november 1840 werd hij benoemd tot buitengewoon hoogleraar (vanaf 1849 gewoon hoogleraar) chemie en toxicologie aan de Universiteit van Brussel en aan de École spéciale de pharmacie. In 1845 werd hij tot Belg genaturaliseerd. Zijn oud-student Thomas Lamb Phipson beschreef hem als: "a powerfully built man, of medium height; black hair, eyes, and beard; and swarthy complexion; with a Roman nose, and decided Jewish aspect; always extremely plain and neat in his attire; he usually wore black silk gloves when walking. His manners were polished and modest, unless when irritated, then his dark gypsy-like eyes would flash fire, and his amiable qualities disappeared." Koene liet zich bij verschillende gelegenheden opmerken als snel geïrriteerd, o.a. in een lang uitgesponnen controverse met Laurent de Koninck.

Koene werkte als expert voor de Brusselse Munt en in het bijzonder ook voor het chemisch bedrijf Vander Elst, gevestigd in de Brusselse gemeente Sint-Gillis. Dit bedrijf werd, na een rapport van J.S. Stas in 1855 veroordeeld wegens milieuvervuiling. Koene nam de verdediging van het bedrijf op zich, o.a. in één van zijn druk bijgewoonde openbare lezingen, achteraf gepubliceerd als Conférences publiques sur la création à partir de la formation de la terre jusqu'à l'extinction de l'espèce humaine ou Aperçu d'histoire naturelle de l'air et des miasmes à propos des fabriques d'acides et des plaintes dont leurs travaux font l'objet.

In 1859 diende hij zijn ontslag als hoogleraar in. Mogelijk lagen de toegenomen spanningen met J.S. Stas aan de basis. Hij stelde zich hierop kandidaat voor de leerstoel chemie aan de Universiteit van Gent die na het overlijden van Mareska was leeggebleven. Deze kandidatuur werd niet weerhouden.

Vanaf ongeveer 1845 profileerde Koene zich als de uitvinder van een geneesmiddel tegen infectieziekten veroorzaakt door zogenaamde miasmes. Het geneesmiddel bestond uit een mengsel van chloorzuur en ijzerchloride. Aanvankelijk werd het middel voorgesteld als een reinigingsmiddel voor verontreinigde lucht of rioolvuil; Vanaf 1865 bracht Koene de vloeistof op de markt als middel tegen de cholera, onder de benaming antimiasmatiek van Dr. Koene. Hij liet het middel breveteren in België, Frankrijk en Oostenrijk. De Brusselse burgemeester Jules Anspach reageerde scherp. In 1868 werd Koene bovendien veroordeeld voor de niet-geautoriseerde verkoop van een zogenaamd geheim medicijn.<ref> La Belgique judiciaire: gazette des tribunaux belges et étrangers, Volume 2 en Pasicrisie belge: recueil général de la jurisprudence des cours de Belgique. In 1867 verkreeg Koene wel een eremedaille van het Vaticaan, als dank voor zijn inspanningen bij de cholera-uitbraak. Het antimiasmatiek werd later nog in Nederland op de markt gebracht, maar ook daar stuitte hij op veel verzet.

Samenstelling van de atmosfeer

In zijn publieke lezingen van 1855 introduceerde Koene voor het eerste het idee dat de hoeveelheid zuurstof en kooldioxide in de atmosfeer niet constant was. Bij het ontstaan van de aarde was er geen zuurstof in de atmosfeer aanwezig. Planten konden wel welig groeien. Daardoor produceerden zij zuurstof, die het leven voor andere organismen mogelijk maakte. De koolstof werd opgenomen in de plantenvezels, en vormden de grondstof voor de fossiele brandstoffen.

De gestage toename van de zuurstof remde echter de plantengroei af en daarmee de voedselproductie. Koene wees erop dat door de verbranding van fossiele brandstoffen het gezonde evenwicht tussen koolstof en zuurstof in de atmosfeer zou hersteld worden. Hiermee was hij een belangrijke voorloper van de klimaatwetenschap, die o.a. door Svante Arrhenius met waardering wordt vermeld.

Publicaties

• "Analyse chimique de la Racine de Pyrèthre", in: Annales de chimie et de physique, 59 (1835), 327-331.
• "Observations sur la Préparation de la Créozote", in: Annales de chimie et de physique, 59 (1835), 331-335.
• "Observations nouvelles sur un sel double de codéine et de morphine", in: Bulletin de l’Académie royale des Sciences et Belles-lettres de Bruxelles, 1ste serie, deel 3 (1836), 424-429.
• "Beobachtungen bei der Darstellung des Kreosots", in: Annalen der Pharmacie, 16 (1836), 63-66.
• Chimie : compte rendu de l'ouvrage de M. L. De Koninck intitulé : éléments de chimie inorganique, Brussel : Librairie Polytechnique, 1842, 48 p.
• Compte rendu de l'ouvrage de M. L. De Koninck, ..., intitulé : éléments de chimie inorganique : un mot de réponse à la critique, Luik : H. Dessain, (1842), 19 p.
• Un mot de réplique à Un mot de réponse de M. le professeur De Koninck, Brussel : Librairie polytechnique, 1842, 20 p.
• "Considérations sur les oxy-sels neutres inorganiques en général, et sur les phosphates, arséniates, phosphites et arsénites en particulier", in : Bulletin de l’Académie royale des Sciences et Belles-lettres de Bruxelles, 1ste serie, deel 10 (1843), 2e volume, 201-217.
• "Résumé d'un travail sur l'action réciproque de l'acide sulfureux et du fer ou du zinc, et sur la constitution des produits qui résultent de cette même action", in : Bulletin de l’Académie royale des Sciences et Belles-lettres de Bruxelles, 1ste serie, deel 10 (1843), 2de volume, 52-61.
• "Considération sur la nature du produit qui résulte de l'action réciproque des acides sulfureux et hypoazotique, suivies d'une démonstration expérimentale de la non-existence de ce dernier acide dans les cristaux qui se forment pendant la fabrication de l'acide sulfurique", in : Bulletin de l’Académie royale des Sciences et Belles-lettres de Bruxelles, 1ste serie, deel 11 (1844), 2de volume, 178-183.
• "De la nature de l'eau régale, de l'acide hypoazotique considéré comme oxydant, de la constitution de cet acide, et du rôle qu'il joue à l'égard des corps organiques", in : Bulletin de l’Académie royale des Sciences et Belles-lettres de Bruxelles, 1ste serie, deel 11 (1844), 2de volume, 152-178.
• "Sur les fonctions de l'eau", in : Bulletin de l'Académie royale des Sciences, des Lettres et des Beaux-Arts de Belgique, 1ste serie, deel 13 (1846), 2de volume, 272-290.
• Leçon sur la constitution des sels donnée à l université de Bruxelles par C.J. Koene et recueillie par Edw. F. Kirkpatrick candidat en sciences, Brussel : Tircher (1854).
• Conférences publiques sur la création à partir de la formation de la terre jusqu'à l'extinction de l'espèce humaine ou Aperçu d'histoire naturelle de l'air et des miasmes à propos des fabriques d'acides et des plaintes dont leurs travaux font l'objet, données par le docteur C.J. Koene et reproduites par M.A. Tardieu sténographe de la chambre législative belge, Brussel : P. Larcier, libraire de l'université, 1856.
• Histoire naturelle de l'air et des miasmes à propos des fabriques d'acides / reproduction sténographique de A.Tardieu. Brussel : [s.n.], 1856.
• Mémoires de chimie, Brussel : P. Larcier, libraire de l'université, 1856, 143 p.
• "Ueber die Constitution der Unterschwefelsäure, in Annalen der Physik und Chemie, CIII, 4de serie, deel 13 (1858), 171-173.
• Instruction populaire concernant le choléra, le typhus des steppes, les épidémies en général et la marche à suivre pour prévenir ces maladies mortelles par docteur Koene ancien professeur à l Université de Bruxelles, Brussel (1865), 19 p. Zie ook deze bespreking.
• Bruxelles : assainissement de la Senne. L'usine aux engrais doit payer les frais de l'assainissement de la Senne etc. Lettre du Dr C.J.Koene, Bruxelles : Vanderouwera, 1866.
• Antimiastique, Brussel : [s.n.], 1866.
• Instruction populaire concernant la cause et la guérison des indispositions auxquelles le genre humain est sujet, Brussel: [s.n.], [s.d.]