Stappers, Louis (1883-1916)
(Mariene) bioloog, geboren op 2 mei 1883 in Hasselt en gestorven op 30 december 1916 in Calais.
Biografie
De jonge Louis groeide op in het vierkoppig, welstellend gezin van stadssecretaris Emiel Stappers en Wilhelmina Martens. Hij liep school in het Atheneum van Hasselt, en trok daarna naar de Universiteit van Leuven, waar hij het diploma van doctor in de Geneeskunde in de wacht sleepte. Toch ging zijn voorliefde gaandeweg meer uit naar het natuurwetenschappelijk onderzoek. Hij behaalde ook de titel van doctor in de Natuurwetenschappen. Onder invloed van de hoogleraar Gustave Gilson ontwikkelde hij een bijzondere passie voor de mariene zoölogie. Gilson genoot bekendheid als grondleger van de oceanografie in België. Hij was een groot bepleiter van de laboratoriumaanpak voor het dierkundig onderzoek. Hij had daarom in de gebouwen van de Oostendse oesterkweker Stichert-Stracké & Cie een bescheiden maar goed uitgerust laboratorium met aquaria en proefbassins opgericht. Stappers benoemde hij tot zijn assistent. De mannen wijdden zich aan oceanografisch onderzoek maar bogen zich ook over het vraagstuk van de zuivering van oesters, dit laatste in samenwerking met het Laboratoire du Service de Santé. Tijdens de zomer beschikte Gilson ook over een schip voor zijn vangsten, peilingen en waarnemingen op zee. Als assistent nam Stappers deel aan talrijke studietochten in de Noordzee..
Hij had al verschillende exploratietochten op de Noordzee achter de rug, toen hij in 1907 kon intekenen voor een expeditie van het schip de Belgica, onder leiding van Philippe, hertog van Orléans en de beroemde kapitein Adrien de Gerlache. De Gerlache selecteerde de wetenschappelijke teams voor zijn expedities steeds met zorg. Meestal koos hij voor jonge, maar veelbelovende onderzoekers. Voor het vinden van dergelijke geschikte kandidaten beriep de Gerlache zich op zijn netwerk van contacten in de academische wereld. Ook Gilson was een kennis, en het was deze laatste die de Gerlaches aandacht op zijn jonge pupil vestigde.
Aan boord van de Belgica bestudeerde Stappers de noordelijke IJszee, de Karazee en de kusten van Nova Zembla. In de Karazee, waar het team zou peilen naar de bodemdieptes, zat de Belgica een tijdlang in het pakijs gevangen. Dat jaar was er bijzonder zware ijsvorming. Pas toen het ijs begon te smelten kon de Belgica zich bevrijden en de terugtocht aanvatten. Het schip arriveerde op 21 september in de haven van Hammerfest in Noorwegen. Stappers schreef nadien een aantal van zijn bevindingen neer in Campagne Arctique de 1907. Notes biologiques (1908) en Crustacés malacostracés (1911).
Zijn deelname aan de expeditie legde de jonge bioloog geen windeieren. Hij had een berg documentatiemateriaal van nooit eerder onderzochte gebieden naar huis gebracht, waarmee hij zijn naam als geleerde kon vestigen. Net als de eerdere expeditieleden van de Belgica was ook voor Stappers dus een beloftevolle carrière in de wetenschappen verzekerd. In 1911 vertrok de bioloog op een tweejarige expeditie naar Belgisch Kongo, en ditmaal inderdaad als leider van de missie. Zijn team onderzocht er de levensvoorwaarden in de Congolese wateren, met het oog op de visserijexploitatie ervan. Door zijn vaststellingen en gegevens kon de eerste topografische kaart van de hoogtes van het Moëromeer en een reliëfkaart van de bodem worden opgesteld. Daarmee legde Stappers de grondslag van de visnijverheid van het Moëro- en Tanganykameer en van de Lualaba. Hij verzamelde er ook rijke collecties invertebraten, vissen en plankton. Bij zijn terugkeer werd de avonturier-wetenschapper benoemd aan het Koninklijk Natuurhistorisch Museum in dienst van Gilson. Hij werd er belast met waar hij belast is met de studie van schaaldieren. Hij werkte ook verder in Gilsons marien laboratorium in Oostende. Als rechterhand van Gilson was hij diens gedoodverfde opvolger.
Tijdens de Eerste Wereldoorlog trad Stappers als geneesheer in militaire dienst. Ziekte dwong hem echter het front te verlaten. Hij stierf in 1916, in het militair hospitaal van Calais aan de gevolgen van een herseninfectie en een nierontsteking. Zijn vroege heengaan, op 33-jarige leeftijd, werd door collega-biologen als een groot verlies beschouwd, omdat hij de ontzaglijke hoeveelheid op de Belgica-expeditie verzameld materiaal niet had kunnen verwerken. Ook het marien laboratorium van Gilson, dat ondertussen onder de naam Zeewetenschppelij Instituut opnieuw was opgericht, kwam na de dood van deze laatste in een leidersvacuüm terecht, omdat Gilson na Stappers overlijden geen nieuwe rechterhand meer had opgeleid. Stappers werd aanvankelijk in Calais begraven, maar zes jaar later zette men hem bij in de familiegrafkelder op het Oud Kerkhof in zijn geboortestad. Zijn naam wordt ook vermeld op het Oorlogsmonument aan het Koninklijk Atheneum in Hasselt.
Stappers was medewerker bij het Conseil International pour l'Exploration de la Mer, waar hij het hydrografisch en planktononderzoek voor rekening nam.
Publicaties
Stappers publiceerde in zijn korte wetenschapsloopbaan toch een groot aantal studies. Van zijn hand zijn onder meer bekend:
- Campagne Arctique de 1907. Notes biologiques, Brussel, 1908.
- Les Sympodes recueillis à la Porte de Kara durant la croisière du Duc d'Orléans en 1907, Parijs, 1908.
- Notes sur la nourriture de quelques vertébrés arctiques, Brussel, 1909.
- Recherches anatomiques sur le tube digestif des sympodes, 1909
- Campagne arctique de 1907: crustacés malacostracés, 1911.
- "Experiences de peche faites au lac Moero" in: La Revue Congolaise, 2,(1912), nr. 1, 395-7.
- La flotille indigène et les lacs Moéro et Tanganika, Brussel, 1913.
- Sondages dans le lac Tanganika, Brussel, 1913.
- Note sur les variations saisonnières de l'embouchure de la Lobozi, affluant du lac Tanganika, Brussel, 1913.
- Note sur les variations saisonnières de l'embouchure de la Lobozi, affluent du lac Tanganika, Brussel, 1913.
- Recherches Bathymétriques sur les lacs Moéro et Tanganika, Brussel, 1914.
- Composition, analyse et étude des produits de la colonie: composition chimique de l'eau de surface des lacs Moéro et Tanganika, s.d., s.l.
- Exploration scientifique de Dr. L. Stappers aux lacs Moéro et Tanganika (1911-1913). I: recherches Bathymétriques sur les lacs Moéro et Tanganika, Brussel, 1914.
- Composition, analyse et étude des produits de la Colonie, s.l., 1914.
- La pêche dans les grands lacs Africains, Brussel, 1914.
- La pêche dans les grands lacs Africains: conférence donnée à la Société Centrale, le 25 janvier 1914, Brussel, 1914.
Referenties
- Decleir, W., Podoor, N. en Vanpaemel, G., "Twee eeuwen mariene biologie in België", in: Tijdschrift voor de Geschiedenis van de Geneeskunde, Natuurwetenschappen, wiskunde en techniek, 13 (1990), nr. 1, 66-82.
- Verhandelingen van de Koninklijke Vlaamsche Academie voor Wetenschappen, Letteren en Schoone Kunsten van België, Klasse der Wetenschappen, nr. 93-100, 1967.
- Van de Poel, B., "Stappers, Louis (1883-1916)", in: Koninklijk Atheneum Hasselt Gedenkboek, Hasselt, 1950, 251-253.
- Rapports Et Procès-verbaux Des Réunions, Conseil International pour l'Exploration de la Mer, vol. 47-49, 1928, 79..
- "Fiche Stappers, Louis (1883-1916)", op: Hasel.be, geraadpleegd op 31/08/2016.
- Website van het Belgica-Genootschap, geraadpleegd op 27/07/2016. Met kaarten, rapporten en foto’s.
