Gramme, Zénobe - Standbeeld in Luik

EnglishNederlandsfrançais

FR

Standbeeld van Zénobe Gramme (1826-1901), ingehuldigd in 1905 in Luik, van de hand van kunstenaar Thomas Vinçotte en de architect Charles Soubre.

Zie ook:

• Gramme, Zénobe - Standbeeld in Parijs
• Gramme, Zénobe - Grafmonument in Parijs
• Gramme, Zénobe - Buste in Atheneum Luik
• Gramme, Zénobe - Buste in Stadhuis Luik
• Gramme, Zénobe - Fontein in Jehay
• Gramme, Zénobe - Monument in Hoei

Voorstelling

Het imposante monument bestaat uit drie onderdelen. Aan de rechter en linkerzijde bevinden zich stenen beelden. Het ene stelt een jonge ambachtsman aan een werkbank voor. Het andere beeld is dat van een peinzende wetenschapper aan een schrijftafel vol boeken. Opschriften onder de figuren verduidelijken dat het gaat om Zénobe Gramme, rechts als achttienjarige en links als veertigjarige. De beelden symboliseren Grammes veelzijdige levenswerk, waarin wetenschapstalent en vakmanschap zouden zijn verbonden geweest. De jonge Luikenaar startte zijn carrière inderdaad als timmerman aan de werkbank. Een wetenschappelijke opleiding had hij niet, maar hij ontwikkelde zich tot een autodidactisch ingenieur met een bijzondere belangstelling voor elektromagnetische apparaten. Gramme was nochtans allesbehalve een theoreticus, maar veeleer een man van de praktijk. In 1869 vestigde Zénobe Gramme zijn naam voorgoed met zijn uitvinding van de Gramme-dynamo. Een tweede verbeterd prototype van deze dynamo maakte furore in het Maison de la Métallurgie et de l'Industrie in Luik en was via Grammes bloeiende bedrijf al gauw overal verkrijgbaar.

Hoog boven de stenen beelden uit verrijst het derde luik van het imposante monument: een bronzen beeldengroep op een stenen sokkel. Het is een dynamisch vormgegeven buste van de gevierde Luikenaar met in zijn handen de beroemde dynamo. De buste wordt gelauwerd door een allegorische muze, die in haar rechterhand enkele bliksemschichten vasthoudt.

Het opschrift van het standbeeld luidt:

Zénobe Gramme

Gramme à 18 ans

Gramme à 40 ans

Historiek

Het monument was een initiatief van de Association des ingénieurs sortis de l'Université de Liège, waarvan Gramme sinds 1893 erelid was. Onder het voorzitterschap van Frédéric Nyst had een kleine comité binnen het genootschap zich vanaf 1903 aan de totstandkoming van het monument gewijd. Het erepatronage werd geschonken aan de oud-president van de Association, de industrieel Georges Montefiori-Levi. Gulle subsidies van de overheid, de provincie en de stad, evenals van particulieren via een openbare intekenlijst, verzekerden dat de onderneming op een succes afstevende.

Het was dan ook de gerenommeerde Brusselse kunstenaar Thomas Vinçotte die de opdracht kreeg het beeld van Gramme te vervaardigen. Vinçotte, wiens specialisme bustes betrof, had al enige jaren eerder voor de stad Kortrijk een beeld van Jan Palfijn vervaardigd. Veel van zijn bestellingen waren in opdracht van koning Leopold II.

Het beeld werd ingewijd op 7 oktober 1905 in het kader van de Wereldtentoonstelling in Luik. Vele prominenten waaronder de Minister van Industrie en Arbeid, vooraanstaande wetenschappers uit binnen- en buitenland en de zus van Gramme woonden de feestelijkheden bij. Het was voor België de eerste grote hulde aan haar werelddberoemde uitvinder. Grammes overlijden, slechts vijf jaar eerder, had in de Belgische kranten verrassend weinig ophef veroorzaakt.

De onthulling ging ook samen met de viering van het 75ste jubileum van het bestaan van België. De spreekgasten lieten niet na om beiden gebeurtenissen aan elkaar te koppelen: Grammes werd een vurig patriot geheten, die ondanks de aantrekkingskracht van Parijs zijn leven lang aan zijn pays de Liège trouw was gebleven. Grammes uitvinding droeg rechtstreeks bij aan constante vooruitgang die België tot nu toe had gekenmerkt. Een van de sprekers, Frédéric Nyst, voorzitter van de Association des ingénieurs sortis de l'Université de Liège, drukte ten slotte met de woorden "puisse la classe laborieuse se pénétrer de la stimulante morale de ce monument" ook de wens uit dat Gramme voor de arbeidersklasse een voorbeeld zou zijn. Gramme toonde immers aan dat men, mits hard werk en wilskracht alles vermocht. "Qui voudra, tout seul pourra".

Locatie

Het imposante monument bevindt zich in Luik, waar Gramme werd geboren en zijn tweede verbeterde dynamo aan het publiek voorstelde. Het siert er de toegang tot de Pont de Fragnée, die eveneens naar aanleiding van de Wereldtentoonstelling van 1905 was gebouwd.

Bibliografie

• Halleux, Robert, "De ontwikkeling der ideeën", in: Robert Halleux, Geert Vanpaemel, Jan Vandersmissen en Andrée Despy-Meyer (red.), Geschiedenis van de wetenschappen in België 1815-2000, Brussel: Dexia/La Renaissance du livre, 2001, vol. 1, 32 en 36.
• "Thomas Vinçotte" op: Wikipedia.nl, geraadpleegd op 18/01/2016.
• Le Livre d'Or de l'Exposition Universelle et Internationale de Liège 1905, Luik, 1905, 360-367.
• Voor meer foto's van het monument zie ook Standbeeld Gramme in Luik op: Standbeelden.be, geraadpleegd op 18/01/2016.