Diderrich, Norbert - Monument in Vielsalm
Monument ter ere van (o.a.) Norbert Diderrich (1867-1925), ingehuldigd in 1957 in Vielsalm, van de hand van kunstenaar Georges Petit.
Voorstelling
Het reliëfportret op het bronzen plakkaat is dat van Norbert Diderrich. Deze Luxemburgse geoloog en mijningenieur werd vooral bekend omwille van zijn studies over de Congolese bodemrijkdommen in opdracht van de Vrijstaat. In 1890 was hij een eerste maal naar het Afrikaanse continent getrokken, om er de edelmetalen en mineralen in de ondergrond van Katanga te bestuderen. Na zijn terugkomst had Leopold II hem opnieuw in dienst genomen, ditmaal als directeur van de zopas opgerichte Direction de l’Agriculture et de l’Industrie. Dit orgaan had tot doel de landbouw- en nijverheidsexploitatie van Congo te organiseren. Diderrich behoorde daarmee, net als zijn collega-ingenieurs, tot de pijlers van Leopolds veelbesproken koloniaal bewind. Niettemin is de Luxemburgse ingenieur in zijn thuisstreek misschien vooral bekend geworden als adoptievader van de jonge wees Kalala uit de regio Lupungu, die hij meenam naar België en eens strengkatholieke opvoeding gaf. Voor de inwoners van Vielsalm was het de eerste kennismaking met een Congolees.
Het opschrift op het plakkaat luidt:
- NORBERT DIDERRICH
- Vielsalm 26-4-1867
- Explorateur du Katanga 3-7-1880 5-2-1893
- Bruxelles 23-4-1925
Het bronzen plaque maakt deel uit van een groter monument dat hulde brengt aan de pioniers en ‘artisans de l'oeuvre civilisatrice’ van Congo Vrijstaat. Het monument bestaat uit drie plateaus, opgebouwd in natuursteen, die via wandeltreden met elkaar verbonden zijn. Op het middelste plateau is de vlag van Congo Vrijstaat aangebracht. Op het hoogste plateau wordt Norbert Diderrichs plaque geflankeerd door dat van een andere held van Leopolds kolonie: de legerofficier Jules Laplume, die bekend werd voor zijn domesticatie van de Afrikaanse olifant. Aan de andere zijde bevindt zich een bronzen medaillon van de Belgische generaal en Congoreiziger Alphonse Jacques de Dixmude. De Dixmude was een fel verdediger van de exploitatiepolitiek van Leopold II tegen Britse kritieken, en een van de voornaamste beheerders van de rubberplantages. Net als Diderrich en Laplume was hij een Salmien.
Om de Dixmude draait in feite het monument. Naast hem is een tekst aangebracht die de bedoeling van het monument toelicht:
- A LA GLORIEUSE MEMOIRE
- de
- JACQUES de DISMUDE, L'AFRICAIN
- heros de la lutte antiesclavagiste et
- fondateur de cites congolaises
- — AINSI QU'AUX NOMBREUX
- ENFANTS DE LA REGIO DE SALM
- PIONNIERS ET ARTISANS
- DE L'OEUVRE CIVILISATRICE
- AU CONGO
Het monument is geïntegreerd in de oude kapel Saint-Gengoux.
Historiek
Initiatiefnemer van het huldeteken was de Cercle royal africain des Ardennes. Onder de in brons vereeuwigde helden van Congo Vrijstaat bevond zich niet toevallig ook Cercle-stichter Jules Laplume. De kring was met dit monument nochtans niet aan zijn proefstuk toe. Al in de jaren 1930 hadden de leden verschillende huldetekens opgericht. De Ardense Cercle was daarmee geen uitzondering in het landschap van koloniale huldebrengers. Niet de overheid, maar wel lokale belangenverenigingen, veteranengroepen en lokale besturen vormden de drijvende kracht in de creatie van sites voor de commemoratie en devotie van koloniale helden. Zij brachten meestal zelfstandig geld bijeenbrengen voor hun herdenkingen.
Het monument te Vielsalm was één van de 17 huldetekens die in de jaren 1950 (tot aan de onafhankelijkheid) het licht zag. Hoewel de grote boom al enige tijd voorbij was, is dit een niet te verwaarlozen aantal. Wellicht maakten de groeiende kritiek op het imperialistische en racistische fundamenten van de kolonie en het gefluister over ontvoogding dat veteranen met vernieuwde kracht timmerden aan de constructie van een ‘heroïsch koloniaal verleden’ waarin pioniers eervol beschavingswerk hadden verricht.[1] In die zin was de oprichting van het koloniaal monument te Vielsalm méér dan hulde en herdenking: het was een educatief project. Veel oud-kolonialen hadden het gevoel dat hun medeburgers maar weinig besef hadden van de waarde van het imperialistisch oeuvre voor België en van de opofferingen van de generatie van koloniale pioniers.
Het monument werd ingewijd op 28 juli 1957, door Barones de Dixmude, weduwe van de in brons gevatte Alphonse Jacques de Dixmude. Onder de aanwezigen bevonden zich de vertegenwoordigers van de Koningen Boudewijn en Leopold III. Ook de minister van Koloniën liet zich vertegenwoordigen. Er was ook een delegatie van de Openbare Weermacht (het koloniale leger van Belgisch Congo). Lokale prominenten en families van (oud-) kolonialen waren massaal aanwezig.
In november 2010, naar aanleiding van de vijftigste verjaardag van de Congolese onafhankelijkheid, liet de gemeente Vielsalm tegenover het monument een nieuwe herdenkingsplaat voor de Vielsalmse bijdragers aan Leopolds kolonie aanbrengen. De tekst op het plakkaat luidt:
- Vielsalm se souvient des Salmiens qui ont aidé au développement de ce pays parfois au détriment de leur vie.
Locatie
Het monument bevindt zich op de hoek van de Avenue de la Salm en de Rue de la Chapelle in Vielsalm, de geboorteplaats van Diderrich.
Bibliografie
- Van den Abeele, M., "Diderich (Norbert)", in: Biographie coloniale belge, III, 1952, col. 239-243.
- Soldaten en missionarissen in Congo, Brugge, 1900.
- "Norbert Diderich" (sic), op: Statues - Hither & Thither, geraadpleegd op 1/09/2016.
- Vandersmissen, Jan, "Science, économie et pouvoir: les ingénieurs et la construction de l’état indépendant du Congo", Scientific conference UCL - Centre d'Etude de l'Histoire de l'Europe contemporaine, 2011.
- Stanard, Matthew, Selling the Congo .A History of European Pro-Empire Propaganda and the maing of Belgian imperialism, Londen, 2011.
- "Souvenir des salmiens", op: TVLux.be, geraadpleegd op 6/09/2016.
- Cercle Royal Africain des Ardennes, "Rapport d’Activité du C.R.A.A. au cours de l’année 1959", in: Pays de Salm, (1960), 9.
- Stanard, Matthew, The Leopard, the Lion, and the Cock. Colonial Memories and Monuments in Belgium, Leuven, 2019.
Noten
- ↑ In het begin van de jaren vijftig was van een politieke ontvoogdingsstrijd onder de Congolese elites weliswaar nog geen sprake, maar de onafhankelijkheidsbewegingen die kort na van de Tweede Wereldoorlog de Britse, Franse en Nederlandse kolonies hadden doen vallen, gaven het Belgisch bestuur reden tot bezorgdheid.
