Van Straelen, Victor Émile (1889-1964)

EnglishNederlandsfrançais

FR

Paleontoloog en geoloog, geboren te Antwerpen op 14 juni 1889 en overleden te Elsene op 24 februari 1964.

Biografie

Victor Van Straelen werd geboren te Antwerpen op 14 juni 1889 als de zoon van een linnenverkoper. Hij volgde middelbaar onderwijs aan het Koninklijk Atheneum van Antwerpen. Hij moest na de dood van zijn vader zijn studies onderbreken om te gaan werken. In 1909 slaagt hij in zijn examens voor de middenjury, waardoor hij zich kon inschrijven aan de ULB. Op 20 juli 1914 promoveerde hij tot doctor in de natuurwetenschappen (sectie chemie). Bij de inval van het Duitse leger engageerde hij zich als vrijwilliger in het Belgische leger en hij werd aangesteld als geoloog in de genie. Hij verliet het leger als onderluitenant. Hij hernam zijn opleiding na de oorlog. Op 20 december 1919 werd hij gepromoveerd tot doctor in de geologie. In 1919 werd hij assistent en in 1922 werd hij werkvoorbereider en conservator van de geologische collectie aan de ULB. Hij behaalde op 24 juli 1925 het speciale doctoraat in de geologische wetenschappen en paleontologie. Hij werd ook geaggregeerde voor het hoger onderwijs.

Op 17 september 1925 werd hij benoemd tot directeur van het Koninklijk Natuurhistorisch Museum. Zijn voorgangers waren Édouard-François Dupont en Gustave Gilson. Zodra Victor Van Straelen in 1925 tot directeur benoemd werd, namen de middelen, het personeel, de ambities en de collecties bliksemsnel toe. Hij benoemde ook nieuwe afdelingshoofden voor de verschillende secties (vb. Antropologie) van het Museum. In 1929 richtte hij binnen het Museum een educatieve dienst op, deze moest het Museum bekend maken bij het grote publiek. Daarnaast gaf hij opnieuw de tijdschriften van het Museum uit. Er kwamen ook twee nieuwe zalen bij: in 1931 een zaal voor de ongewervelde fossielen en in 1941 één voor de fossiele planten. Ook de bibliotheek werd onder zijn leiding verder uitgebreid. Van 1927 tot 1928 was Van Straelen wetenschappelijk directeur van de reis van prins Leopold naar Nederlands Oost-Indië van 1928 tot 1929. Hij ging mee op expeditie.

Van Straelen werd in 1928 belast met de cursussen paleontologie aan de Universiteit van Gent. Hij was van 1930 tot 1934 gewoon hoogleraar paleontologie aan de ULB.

Op 27 juli 1929 werd de docent lid van de Commissie van het Nationaal Albert Park van Congo. In 1930 was hij betrokken bij de oprichting van de Nederlandse Commissie voor Internationale Natuurbescherming. In België was hij in 1937 lid van de Commission royale des Monuments et des Sites. Hij werd op 21 november 1931 vice-voorzitter van het Nationaal Albert Park van Congo. In 1932 maakte hij samen met Albert I een verkenningsreis door Congo. Op 24 maart 1934 werd hij benoemd tot voorzitter van het Instituut van het Nationaal Albert Park van Congo. Een Koninklijk Besluit van 26 november 1934 creëerde het Instituut der Nationale Parken, het Nationaal Albert Park maakte hiervan deel uit. Hij werd president van dit overkoepelend orgaan. Onder zijn leiding steeg het aantal beschermde regio’s. Hij creëerde ook een onderzoeksfonds, dat het onderzoek naar deze nationale parken moest bevorderen. In 1938 maakte hij een inspectietocht door Congo. Van Straelen was voorzitter van de vergadering waarin er werd voorgesteld om het Instituut der Nationale Parken van Belgisch Congo om te vormen tot het Instituut der Nationale Parken van Belgisch Congo en Rwanda Urundi.

Tijdens de oorlog gingen de werkzaamheden in het Museum gewoon door, met de beperkte middelen die ze ter beschikking hadden. Samen met kannunnik Felix Damenet (1882-1964) richtte Van Straelen in 1943 de Association pour l’Etude de la Paléontologie et de la Stratigraphie houillère op.

Op het einde van de Tweede Wereldoorlog ging de hoogleraar zich steeds meer interesseren voor het natuurbehoud. Hij participeerde dan ook aan alle internationale congressen over dit onderwerp. Hij was stichtend lid van de Commission internationale des Parcs nationaux de l’Union Internationale pour la Protection de la Nature. Hij was ook betrokken bij de oprichting van het Nationaal Instituut voor Landbouwstudies in Belgisch Congo. Vanaf de oprichting van het NILCO op 22 december 1933 tot in 1958 maakte hij deel uit van de administratieve commissie en van het Directiecomité. Onder impuls van Victor Van Straelen werd in 1946, het Comité voor de Opname van de Bodem- en Vegetatiekaart van België opgericht. Hij was de projectleider. Het project, dat startte in 1947, werd door het Instituut voor Wetenschappelijk Onderzoek in Nijverheid en Landbouw (IWONL) gesponsord. Het was René Tavernier die het project verder zou uitwerken en uitbreiden.

Van Straelen werd op 15 december 1930 corresponderend lid van de Académie royale des Sciences, des Lettres et des Beaux-Arts de Belgique , lid op 5 juni 1937 en directeur in 1950. Hij was lid van de Koninklijke Academie voor Overzeese Wetenschappen. Hij was ook lid van de administratieve raad van het NFWO (1931), lid van de administratieve raad van het Wetenschappelijk Station Jungfrau, afgevaardigde van het Ministerie van Onderwijs in het Maritiem Instituut te Oostende (1932), lid van het redactiecomité van het Palaeontologisches Zentralblatt en lid van de internationale commissie voor de studie van de menselijke fossielen. Hij was lid van de Geologische Raad, van de Conseil de Surveillance van de Koninklijke Bibliotheek van België en buitenlands corresponderend lid van de « Zoological Society of London ». Aan het NFWO was hij ook lid van de Zoölogische en paleozoölogische commissie en van de Mariculture en de Myticulture.

In 1959 werd op de Galapagoseilanden de Charles Darwin Foundation opgericht. De eerste president was Van Straelen. De stichting heeft tot doel om het ecosysteem en de natuurlijke eilanden te beschermen. Zo trachtten ze de reuzenschildpadden in hun originele habitat te beschermen. Er vinden ook geregeld wetenschappelijke expedities plaats.

Van Straelen overleed aan de gevolgen van een hartaanval te Elsene op 24 februari 1964.

Werken

Hij is vooral bekend als een verdienstelijk paleontoloog, gespecialiseerd in fossiele schaaldieren. Hij werd sterk beïnvloed door Jean Massart.
Zijn doctoraat behandelde de wijziging van glauconiet, een natuurlijk silicaat van ijzer en kalium, vaak afkomstig uit het Mesozoïcum en het Kenozoïcum. Zijn doctoraat in de paleontologie behaalde hij met de publicatie: Contributions à l’étude des Crustacés décapodes de la période jurassique. Hij was de auteur twee volumes van de reeks Fossilium Catalogus. In deze volumes beschreef hij twee kreeftachtigen namelijk de Eumalacostraca en de Phyllocarida. Zijn laatste publicatie over kreeftachtigen dateerde van 1949.
Hij bezocht vaak grote bouwwerven, zoals deze van de tunnel onder Schelde, om nieuwe fossielen te vinden. In Nederlands-Indië maakte hij van de gelegenheid gebruik om interessante specimen te verzamelen voor de collectie van het Museum. Hij schreef ook één van de zes volumes van de uitgave van de wetenschappelijke resultaten. De reis zelf werd door Victor Van Straelen beschreven in een vulgariserend werk: De reis door de Indische Archipel door Prins Leopold van België.
Hij slaagde erin om in 1933 fondsen te verwerven voor de restauratie en de inventarisatie van de skeletten van iguanodons. De restauratie werd afgerond in 1936.
De Association pour l’Etude de la Paléontologie et de la Stratigraphie houillère werd opgericht door Victor Van Straelen om de Belgische steenkoolbekkens te bestuderen. Deze vereniging stelde geologen, paleontologen en ingenieurs te werk. Zo bestudeerden de paleontologen het fossiele materiaal dat werd teruggevonden in deze bekkens. In 1959 werd deze organisatie opgedoekt en werd het personeel getransfereerd naar een nieuw onderzoekscentrum namelijk:Centre national de Géologie houillère.
Na de Tweede Wereldoorlog ging hij zich meer bezighouden met de internationale actie rond de bescherming van de natuur. Hij was een groot voorstander en verdediger van de integrale bescherming van het milieu. Hij deed daarnaast ook onderzoek naar deze tropische regio’s. Onder zijn invloed werd er door de Ministerie van Koloniën het Comité de Coordination pour les recherches hydrobiologiques du lac Tanganyika opgericht. Deze éénjarige missie had de algemene verkenning van de fauna en flora van het meer als doel. Ook het meer en zijn estuarium werden bestudeerd. Daarnaast werd er door de Minister van Koloniën opnieuw op voorstel van Van Straelen de Association Mbizi opgericht om het oceanografisch onderzoek van de Afrikaanse kusten en het zeeleven aan de evenaar te bestuderen.
Hij was ook verantwoordelijk voor de publicatie van de onderzoeksresultaten van de commissie Belgica, waarvan hij zelf lid was. Ook publiceerde hij de laatste wetenschappelijke rapporten van de baron Adrien de Gerlache de Gomery.

Publicaties

• Lijst met publicaties in : STOCKMANS, François, "Van Straelen Victor", in Annuaire ARB, Brussel, ARB, 1973, p.73-90.
  

Bibliografie

• HARROY, J. P.,"La Conservation internationale de la Nature dans Victor Van Straelen (1889-1964)", in Le Flambeau, 1964, 47ste jaargang, p. 141.
• STOCKMANS, François,"Van Straelen Victor", in Annuaire ARB, Brussel, ARB, 1973, p. 1-90.
• STOCKMANS, François, "Van Straelen Victor", in Florilège des Sciences en Belgique, vol. 2, Brussel, 1980, ARB, p. 681-709.