Donny, François-Marie-Louis (1822-1896)

EnglishNederlandsfrançais

Scheikundige en professor aan de Universiteit van Gent, geboren te Oostende op 31 januari 1822 en overleden te Gent op 26 oktober 1896.

Biografie

François-Marie-Louis Donny werd geboren op 31 januari 1822 te Oostende als zoon van François-Marie-Louis en François-Constantin-Léopold Donny, een advocaat. Het lijkt erop dat de wetenschapper als kind nooit naar school is geweest en dat zijn opleiding toevertrouwd was aan zijn moeder, zijn zus en een neef van de familie, de schilder Désiré Donny. Donny hield zich bezig met ambachten en leerde schilderen. Op 9-jarige leeftijd, legde hij de eerste steen van de werken in de Stad Oostende.
In 1835 exposeerde hij zijn eerste schilderij, maar hij leek niet voorbestemd voor een carrière als schilder. Op 15-jarige leeftijd, specialiseerde hij zich in gebrandschilderd glas, een techniek die in deze periode in onbruik was geraakt.
In 1839 schreef hij zich in als vrije leerling voor de cursussen scheikunde en natuurkunde aan de Universiteit van Gent.
Beetje bij beetje werd zijn glaslaboratorium getransformeerd in een scheikunde laboratorium, waar Donny verschillende preparaten maakte voor professor Mareska.
Als reactie op de ambities van zijn vader, volgde hij in 1840 les aan een schildersatelier in Utrecht, maar al snel verliet hij zijn artistieke loopbaan en schreef zijn eerste bijdrage Sur la conservation des matières organiques.
Deze nota was helder en in tegenspraak met ideeën uit de periode. Met meer aanmoeding, slaagde hij er in om vijftien jaar voor de ontdekking door MM. Schloesing en Müntz onder de aandacht te brengen dat nitrificatie een echte vergisting is.
Donny was gepassioneerd door fotografie en de galvanoplastiek, een artistieke techniek ontstaan in 1840. Maar deze carrière lijkt een complete mislukking.
Van 1841 tot 1844, hernam hij zijn studie humane wetenschappen, deze bleken echter vruchteloos. In 1841 installeerde hij zich definitief in het laboratorium van Mareska, zette zijn onderzoek verder en verbeterde een aantal instrumenten, waaronder een pneumatische machine, waarvan de beschrijving terug te vinden is in een brochure over een industriële tentoonstelling te Brussel in 1841. Hij werd eveneens ondersteund door Joseph Plateau. Donny werkte aan de pneumatische machine tot in september 1841.
Hij keerde vervolgens terug naar zijn ouders in Utrecht.
Op 30 juli 1842 werd hij benoemd tot voorbereider voor de cursus scheikunde aan de Universiteit van Gent.
In 1844, ontmoette hij Ad. Quetelet, deze moedigde hem aan om zijn wetenschappelijk onderzoek verder te zetten.
Op 7 januari 1845 werd hij door de leden van de Commissie Monthyon van de Academie voor Wetenschappen uitgenodigd om naar Parijs te komen, om daar zijn werk tentoon te stellen. Hij reisde er in april van hetzelfde jaar naar toe. Donny werkte in het laboratorium van Barruel, voorbereider aan de Sorbonne en werkte samen met Dumas.
Op 30 oktober 1845 werd hij repetitor voor de vakken scheikunde en natuurkunde en behield zijn functie van voorbereider. Hij verving regelmatig Mareska, die aan jicht leidde en geregeld afwezig was. Vanaf 1854 was hij verantwoordelijk voor de chemische manipulaties in de nijverheid.
Op 15 december 1848 werd hij gecontacteerd door Faraday betreffende zijn publicaties over stoom. Donny sloeg de uitnodiging af.
In 1849 trouwde hij met Emma-Colette Baertsoen, waarmee hij elf kinderen kreeg.
Hij werd op 15 december 1850 benoemd tot corresponderend lid aan de Académie royale des Sciences, des Lettres et des Beaux-Arts de Belgique en effectief lid op 15 december 1866.
Op 31 maart 1854 overleed Mareska. Ondersteund door Dumas, handhaafde Donny ondanks tegenkanting zijn kandidatuur voor de vacante positie. Op 8 oktober van hetzelfde jaar, riep de regering Kékulé op om de leerstoel algemene scheikunde op zich te nemen en belastte Donny met de leerstoel toegepaste scheikunde.
In 1892 werd hij toegelaten tot het emeritaat. Weduwenaar in maart 1895, overleed hij op op 26 oktober 1896.

Werken

Donny schreef de publicatie "Sur la cohésion des liquides et sur leur adhérence aux corps solides", na de verbeteringen die hij had aangebracht aan de pneumatische machine. Hij was de eerste die de oppervlaktespanning in vloeistoffen observeerde. Hij introduceerde de noties "cohesie" en "adhesie" en beschreef als eerste "cavitatieverschijnselen".
Hij stelde publicaties op over koolstofdioxide (koolzuurgas): Sur un appareil de Thilorier modifié et sur les propriétés de l'acide carbonique liquide et solide (1845) en over kalium Les Recherches sur l'extraction du potassium (1851). Beide werken tonen de evolutie aan van het wetenschappelijk denken van Donny, na zijn werk als voorbereider voor Mareska.
Zijn onderzoek van meel in 1847 illustreert zijn wetenschappelijk meesterschap in de opsporing van voedselfraude, onder andere van mengelingen van tarwemeel met peulvruchtenmeel.
Donny schreef een werk dat nooit werd gepubliceerd. Het was een vervolg op de publicatie: Sur la cohésion des liquides et sur leur adhérence aux corps solides.
Donny heeft vooral bijgedragen aan het perfectioneren en aanpassen van toestellen en aan andere analytische methodes.

Publicaties

• Met MARESKA, "Note sur la liquéfaction des gaz", in Comptes rendus de l'Académie des sciences de Paris, vol. 20, p. 817.
• "Détermination du cuivre dans les farines et dans le pain", in Comptes rendus de l'Académie des sciences de Paris, vol. 47, p. 562.
• De la composition des eaux minérales de Spa. Rapport adressé au Conseil communal de cette ville par MM. Chandelon, Kupfîerschlaeger et Swarts, Dison: B. Debois, 1872.
• Met BOUDIN, Rapport sur les procédés destinés à assurer l'ininflammabilité des bois, Gent: Hoste, 1887.
• "Sur la cohésion des liquides et sur leur adhérence aux corps solides", in Annales de chimie et de physique, 3de reeks, vol. 16, p. 146.
• "Recherches sur les sophistications de la farine", in Annales de chimie et de physique, 3de reeks, vol. 21, p. 5.
• "Sur le potassium", in Annales de chimie et de physique, 3de reeks, vol. 35.
  

Publicaties aan de Academie

• "Mémoire sur la cohésion des liquides et sur leur adhérence aux corps solides", in Mémoires couronnés et mémoires des savants étrangers, publiés par l'Académie royale des sciences, des lettres et des beaux-arts de Belgique, vol. 17, Brussel : Hayez, 1842.
• Met MARESKA, " Mémoire sur un appareil de Thilorier modifié, et sur les propriétés de l'acide carbonique liquide et solide, ", in Mémoires couronnés et mémoires des savants étrangers, publiés par l'Académie royale des sciences, des lettres et des beaux-arts de Belgique, vol. 18, Brussel : Hayez, 1843.
• "Mémoire sur les principales sophistications des farines et du pain", in Mémoires couronnés et mémoires des savants étrangers, publiés par l'Académie royale des sciences, des lettres et des beaux-arts de Belgique, vol. 22, Brussel : Hayez, 1848.
• Met MARESKA, "Recherches sur l'extraction du potassium", in Mémoires couronnés et mémoires des savants étrangers, publiés par l'Académie royale des sciences, des lettres et des beaux-arts de Belgique, vol. 26, Brussel : Hayez, 1851.
• Verschillende rapporten en bijdragen in de Bulletins de l'Académie Royale des Sciences, des Lettres et des Beaux-Arts de Belgique, waarvan de lijst beschikbaar is op pagina 504 in de bijdrage van Maurice Delacre, "Notice sur François-Marie-Louis Donny, membre de l’Académie", in Annuaire de l’Académie royale des Sciences, des Lettres et des Beaux-Arts de Belgique, 1900.
  

Bibliografie

• DELACRE, Maurice, "Notice sur François-Marie-Louis Donny, membre de l’Académie", in Annuaire de l’Académie royale des Sciences, des Lettres et des Beaux-Arts de Belgique, 1900, p. 437-505.
• Deelstra, Hendrik " De scheikunde aan de universiteiten en hogescholen", in Robert Halleux, Geert Vanpaemel, Jan Vandersmissen en Andrée Despy-Meyer (red.), Geschiedenis van de wetenschappen in België 1815-2000, Brussel: Dexia/La Renaissance du livre, 2001, vol. 1, p. 163.