Minckelers, Jan-Pieter (1748-1824)

EnglishNederlandsfrançais

FR

Natuurkundige, scheikundige, meteoroloog en apotheker geboren in Maastricht in 1748 en daar overleden op 3 juli 1824.

Biografie

Jan-Pieter Minckelers werd op 2 december 1748 in de St.Nicolaas kerk in Maastricht gedoopt. Zijn grootvader was arts en zijn vader, Laurent Michel Minckelers had een apotheek in de stad. Zijn moeder was Anna Margaretha Denijs.
Hij begon zijn opleiding in de parochieschool. Vanaf 1758 studeerde hij aan het jezuiëtencollege van Maastricht, daarna aan de latijnse school te Geel. Op 21 september 1764 ontving hij in Luik de tonsuur (kruinschering).
Vanaf 1764 vervolgde hij zijn studies aan de Oude Universiteit van Leuven waar hij filosofie te studeerde aan de pedagogie de Valk van de Artesfaculteit. Vanaf 1766 vatte hij de studies in de theologie aan. In 1768 verkreeg hij de graad van bachelor in de theologie.
Op 22 december 1770 ontving hij in Luik de titel subdiaken.
In juli 1771 werd hij benoemd tot professor aan de Artesfaculteit in de pedagogie De Valk, waar hij logica, fysica en metafysica doceerde. In 1788 werd hij bij de hervormingen doorgevoerd door het Oostenrijkse regime en de daaruit volgende overplaatsing van de universiteit van Leuven naar Brussel, geselecteerd om les te geven in Brussel. Na de Brabantse omwenteling in 1789, keerde hij terug naar Maastricht waar hij zich bezighield met de familie apotheek. In 1794 werd hij gedwongen om ontslag te nemen aan de Leuvense Universiteit.
In 1803 hervormde het Franse regime de gezondheidszorg. De wetten die deze innovatie vergezelden hadden als doel de vorming en de uitoefening van het beroep apotheker te uniformiseren en hierin orde op zaken te stellen. Minckelers was één van de eersten om zich in te schrijven voor de nieuwe examens voorgeschreven in de hervorming. Minckelers werd op 25 juli 1804 geschikt bevonden om het beroep van apotheker uit te oefenen. Op 31 augustus 1805 werd hij geregistreerd als apotheker. Hij was zelf lid van de examenjury van 1805 tot 1812.
Op 24 januari 1806 werd hij benoemd tot directeur van de centrale apotheek van het burgerziekenhuis. Deze centrale apotheek bediende de caritatieve instellingen van Maastricht. Minckelers moest alle medicijnen onderzoeken voordat ze konden worden geleverd of verkocht. Door tijdsgebrek vroeg hij al snel om ontheven te worden van deze taak.
In 1808 werd hij lid van de 'Société de Vaccine'. Deze hield zich bezig met de promotie van de voordelen van vaccinatie tegen pokken, ook onder de ambtenaren en artsen van het kanton. We weten niet precies hoelang Minckelers actief was als apotheker. Tot in 1822 stond zijn naam op de jaarlijkse lijst van de apothekers en artsen die hun beroep mochten uitoefenen.
Bij het ontstaan van de Ecoles centrales, werd er ook een opgericht in Maastricht namelijk de École centrale de la Meuse-inférieure. Minckelers maakte deel uit van de jury om professoren voor deze instelling te selecteren. In februari 1798 werd hij aangeduid om fysica en chemie te doceren. Hij installeerde een laboratorium, kocht didactisch materiaal aan voor experimenten en mineralen en fossielen voor de cursussen natuurgeschiedenis.
Na de sluiting van de École Centrale in 1804, stelde de stedelijke administratie een commissie, waarvan Minckelers deel uit maakte, in om een school voor secundair onderwijs op te richten. Deze school werd opgericht in de lokalen van het Dominicanenklooster, dat was vrijgekomen bij de sluiting van de École Centrale. Na een herstructurering in 1808 werd deze instelling het College van Maastricht en in 1817 het Atheneum. Minckelers gaf les in al deze instellingen. Tussen 1805 en 1807 was hij lid van de inrichtende macht en hield hij zich bezig met het beheer van de inventaris en de kleine aankopen. Hij had als leerlingen Martin Martens (1797-1863) en Jacques-Guillaume Crahay (1789-1855), die hem in 1817 zal opvolgen aan het Atheneum.
Na de reorganisatie van de Académie royale des Sciences et Belles-Lettres de Bruxelles, werd hij gewoon lid op 3 juli 1816. Hij was eveneens voorzitter van de Medische commissie van de provincie Limburg en vanaf 1816 lid van het Koninklijk Instituut van Wetenschappen, Letteren en Schoone Kunsten (Amsterdam), de latere Nederlandse Academie.

Werken

In 1783 gaf Graaf Louis-Englebert d’Arenberg aan drie Leuvense professoren namelijk Jan-Frans Thijsbaert (1736-1825), Karel van Bochaute (1732-1793) en Minckelers de opdracht om uit te zoeken welk gas gewonnen uit de verbranding van verschillende materialen, het minst duur en het meest efficiënt was voor de ballonvaart. Minckelers ontdekte een gas, gewonnen uit steenkool, dat vier keer lichter was dan lucht. Hij gebruikte dit gas aanvankelijk voor de ballonvaart, nadien ook als lichtgas.
In 1784 publiceerde hij het verslag van zijn onderzoek in de Mémoire sur l'air inflammable tiré de différentes substances.
Tijdens zijn loopbaan in Leuven en Maastricht, had Minckelers de gelegenheid om verschillende fossielen waaronder de Mosasaurus ('Maashagedis') bewaard in het Teylers Museum te beschrijven. Minckelers participeerde eveneens in een studie over de gevaren van de bouw van fabrieken voor de productie van chicorei en zetmeel in het centrum van de stad.
Hij maakte gebruikt van de instrumenten die hem ter beschikking stonden om meteorologische waarnemingen te doen. Vanaf 1802 noteerde Minckelers de dagtemperatuur en vanaf 1808 de waarden op de barometer.

Publicaties

• Mémoire sur l'air inflammable tiré de différentes substances, Leuven: s.n., 1784.
• QUETELET, Lambert-Adolphe-Jacques, "Observations météorologiques faites à Maastricht par feu M. Minckelers. Observations météorologiques faites en 1834 à l’observatoire de Bruxelles", in Nouveaux Mémoires de l’Académie Royale, vol. 9, Brussel: Hayez, 1835.
• QUETELET, Lambert-Adolphe-Jacques,"Observations météorologiques faites à Maastricht pendant les années 1805-1812, par le professeur Minckelers", in Nouveaux Mémoires de l’Académie Royale, vol. 12, Brussel: Hayez, 1839.

Nagedachtenis

De Unie der Ingenieurs uit de Speciale Scholen van de Katholieke Universiteit Leuven eerde Minckelers in 1948 met een standbeeld naar aanleiding van diens tweehonderdste verjaardag.

Bibliografie

• MORREN, Charles, "Notice sur la vie et les travaux de Jean-Pierre Minkelers", in Annuaire de l’Académie royale des sciences et belles lettres de Bruxelles, vijfde jaargang, Brussel : Hayez, 1839, p. 79-91.
• MORREN, Charles, "Notice sur la vie et les travaux de Jean-Pierre Minkelers", in Mémoires pour servir aux éloges biographiques des savans de la Belgique, 1839, Brussel: Hayez, p. 3-14.
• RIGOUTS, Ch., Notice sur la vie et les travaux de Jean-Pierre Minckelers, Antwerpen, 1869.
• DE WALQUE, F., "Minckelers (Jean-Pierre)', in Biographie nationale, vol. 14, Brussel: Bruylant-Christophe & Cie, imprimeurs-éditeurs, 1897, kol. 861-868.
• BOLSIUS, P., "Jan Pieter Minckelers", in Het Gas 18 (1898) p. 364-367.
• NUYTS, J.M., Levensschets van Jan Pieter Minckelers, den uitvinder van het lichtgas, Maastricht, 1904.
• VAN DEN BROECK, A., Historische Schets over Jan-Pieter Minckelers, uitvinder van het lichtgas, s.l., 1908.
• HAULT, Adhémar de la, Minckelers et l’invention du gaz de houille, s.l., 1911.
• VAN DE VELDE, A.J.J., Jan Pieter Minckelers en het steenkoolgas, in: Mededelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie van België. Klasse der Wetenschappen, jaargang 10, nr. 6, Brussel: Paleis der Academie, 1948.
• RAEDTS, C.E.P.M., "Jan Pieter Minckelers, 1748-1817", in Janus 54 (1967) p. 199-206.
• VANDEWIELE, L.J., "Jan Pieter Minckelers" in: Nationaal Biografische Woordenboek, vol. IV, Brussel: Paleis der Academiën, 1970, kol. 574-576.[1]
• JASPERS, P.A.Th.M., J.P. Minckelers 1748-1824, Maastricht: Stichting Historische Reeks, 1983.
• J.P. Minckelers, 200 jaar gas, tentoonstelling in de Leuvense Universiteitshal, 11-26 november 1983, s.l.n.d.