Le Paige, Constantin Marie Michel (1852-1929)

EnglishNederlandsfrançais

FR

Wiskundige, geboren te Luik op 9 maart 1852 en overleden in dezelfde stad op 26 januari 1929.

Biografie

Constantin Le Paige startte zijn opleiding aan de Fondation François de Sclessin in Spa, een instituut dat door de Jezuiëten werd geleid. Hij studeerde vervolgens aan de middelbare school van Spa en nadien aan het Koninklijk Atheneum van Luik. Op 11 september 1869 studeerde hij als graduaat in de letteren. Het jaar daarop volgde hij de cursus hogere wiskunde gedoceerd door V. Falisse. Op 28 juli 1875 promoveerde hij aan de Universiteit van Luik tot doctor in de natuurkunde en de wiskunde. Hij werd op 10 oktober 1876 aan de Universiteit van Luik tot docent benoemd, in 1882 tot buitengewoon hoogleraar en in 1885 tot gewoon hoogleraar. In 1922 trad hij toe tot het emeritaat. Hij was van 1895 tot 1898 rector en van 1905 tot 1922 administrateur-inspecteur.

Le Paige was directeur van het Institut Astrophysique van Cointe, dat tussen 1897 en 1922 bij de Universiteit van Luik hoorde. Hij was vanaf 1878 lid van de Société royale des Sciences de Liège, waarvan hij ook secretaris-generaal was. Hij maakte eveneens deel uit van de Société royale des Sciences de Bohême. Hij was buitenlands corresponderend lid van de Académie Pontificale des Nuovi Lincei (1881) en van de Académie royale des Sciences de Lisbonne (1883). Ook was hij lid van de Académie impériale Léopoldino Carolinienne des Curieux de la Nature te Halle (1883) en erelid van de Société mathématique van Amsterdam (1886). Le Paige maakte bovendien deel uit van de Société scientifique de Bruxelles, van de Société mathématique van Frankrijk en van Praag. Hij werd op 15 december 1885 corresponderend lid van de Académie royale des Sciences et Belles-Lettres de Bruxellesen op 15 december 1890 effectief lid. In 1907 stelde de Academie hem aan tot directeur van de Klasse Wetenschappen. Via koninklijk besluit van 30 december 1913 werd hij tot lid van de wetenschappelijke raad van de Koninklijke Sterrenwacht van België benoemd. Hij ontving de Vijfjaarlijkse prijs van de Belgische Regering voor Wis- en Natuurkundige wetenschappen voor de periode 1879-1883.

Cursussen toegewezen aan Constantin Le Paige

Data	Statuut en genootschap
1876-1922	theorie van de determinanten
1876-1884	hogere aanvullende analyse
1879-1896	hogere geometrie
1879-1884	beschrijvende meetkunde van François Folie
1884-1897	hogere analyse
1884-1922	kansberekening
1896-1922	hemelmechanica en toevoegingen bij de analytische mechanica
1897-1922	elementen van de astronomie en de geodesie
1890-1922	geschiedenis van de wiskunde en de natuurkunde
1890-1922	fysische astronomie

Werken

Het wiskundig onderzoek van Le Paige behandelde vooral de theorie van de binaire algebraïsche vorm en deze van de homografieën en de involuten. Ook bestudeerde hij de hieraan verbonden theorieën. De tweede was de geometrische interpretatie van de eerste. Hij had het idee om de linkse kubus te gebruiken ter ondersteuning van de involuties van de derde. Hij opende hiermee de weg voor het onderzoek van François Henri Gustave Deruyts. Le Paige gaf ook twee generaties projecties van het kubisch oppervlak weer. Hij maakte gebruik van één van deze projecties voor de constructie van de kubische oppervlakte bestaande uit 19 punten. Le Paige bestudeerde de generatie vlakke krommen. Hij werkte samen met François Folie aan een publicatie over de kubische krommen.

Le Paige publiceerde verschillende werken over de geschiedenis van de wiskunde,dat hij ook als een vak aan de Universiteit van Luik doceerde. Hij publiceerde de briefwisseling tussen René de Sluse en de landmeters van zijn tijd (1884). In 1890 verscheen van zijn hand Notes pour servir à l'histoire des mathématiques dans l'ancien Pays de Liège, later aangevuld met enkele studies over de astronoom Govaart Wendelen. Le Paige zette hierin zijn opvatting uiteen dat de regio rond Luik in de elfde eeuw en nadien ook in de zestiende en zeventiende eeuw een internationaal centrum van wiskundige bedrijvigheid was geweest. Deze lokale studies werden afgewisseld met onderzoek over meer algemene thema's zoals over de ontwikkeling van de wiskundige notaties of over het werk van Kepler en Descartes. In zijn discours als rector van de Luikse Universiteit presenteerde Le Paige een overzicht van de geschiedenis van de astronomie.

Enkele publicaties van Le Paige over astronomie: de Détermination des coordonnées de l'Institut, de Réduction du lieu apparent, de Photographie de l'atmosphère, de Visées au bain de mercure, etc.

Publicaties

• Een volledige lijst met publicaties van Le Paige is beschikbaar in: GODEAUX, Lucien, "Notice sur Constantin Le Paige, membre de l’Académie", in Annuaire de l’Académie royale des Sciences, des Lettres et des Beaux-Arts de Belgique, 1939, p. 239-269.
  

Bibliografie

• GODEAUX, Lucien, "Paige, (Constantin-Marie-Michel de Le )", in: Biographie Nationale, vol. 30, Brussel: Établissements Émile Bruylant, 1958, kol. 653-655.
• GODEAUX, Lucien, "Notice sur Constantin Le Paige, membre de l’Académie", in: Annuaire de l’Académie royale des Sciences, des Lettres et des Beaux-Arts de Belgique, 1939, p. 261-269.