Zandbak
From Bestor_NL
|
In augustus 1914 trekt de hemel boven België dicht. Met de Duitse schending van de Belgische neutraliteit begint een vier jaar durende bezetting. Hoe vergaat het wetenschappers tijdens deze lange oorlogsjaren? De bezetter heeft het bijzonder gemunt op geleerden en hun instellingen. Het ontmantelen van het wetenschapsapparaat staat hoog op de strategische agenda. Dat de bezetter wetenschap zo belangrijk vindt, is niet onlogisch: aan de zijde van de Centralen klinkt het dat men de oorlog zal winnen dankzij de Duitse onderzoekslaboratoria.
In 1915 sluiten hoogleraren de deuren van hun universiteiten. Dat is een vorm van verzet, tegen de Duitse bemoeienissen in het onderwijs. Elders protesteren geleerden tegen de plundering of brandschatting van laboratoria, bibliotheken en kabinetten. Dat komt hen soms duur te staan. Anderen ontlopen deportatie en gaan met hunn protest ondergronds. En dan zijn er nog die wetenschappers die hun petje naar de wind zetten. Wanneer in 1916 de Nederlandstalige Von Bissinguniversiteit opent, kan die rekenen op enkele oude en nieuwe Belgische wetenschapsproffen.
Sommige geleerden en intellectuelen, voor wie de grond te heet onder de voeten wordt, vluchten naar vrijere oorden. Velen hebben eerder in hun carrière gereisd en kunnen bij buitenlandse collegae terecht. Anderen zijn nog kind wanneer ze met hun ouders op de vlucht slaan. Velen emigreren niet, maar verschansen zich studiekamers en huislaboratoria, vanwaar ze hun onderzoek zo goed als mogelijk verderzetten.
Een groot aantal wetenschappers gaat onder de wapens. Vaak breken ze hiervoor een ontluikende carrière af. Anderen zamelen geld in, zetten zich in bij het ruimen van puin of bij de ravitaillering. Nog anderen vechten terug… met wetenschap.
|
De wetenschappers van de ilometers prikkeldraad zijn Europa's laatste soelaas om de vluchtelingencrisis te stuiten. Ook de toon van het politieke debat raakt prikkelbaar. ‘Vluchtelingen kosten handenvol geld’, zo klinkt het ook in eigen land. Nochtans biedt de Belgische geschiedenis heel wat voorbeelden van vluchtelingen die hun gastland net verrijkten. Met wetenschap bijvoorbeeld. En het gold ook omgekeerd. Belgische geleerden op de vlucht konden zeker zijn van een gastvrije ontvangst in veiliger gebied. Zij kregen er ruime mogelijkheden om hun onderzoek verder te zetten. Voor een gastland dat zo slim was om het potentieel van uitgeweken wetenschappers te benutten, was het een verrijkende er.
