Mons, Jean-Baptiste van (1765-1842)

From Bestor_NL
Revision as of 09:33, 14 November 2014 by Bestor (talk | contribs)
Jump to: navigation, search
Apotheker, arts, chemicus, natuurkundige en tuinbouwkundige. Geboren op 10 november 1765 in Brussel en overleden op 6 september 1842 in Leuven.


Biografie

Van Mons bracht zijn kinderjaren door in Brussel waar zijn vader ontvanger aan het Begijnhof was. Hij liep school aan het college van Turnhout [1] en ging nadien als leerling in dienst bij een Brussels apotheker. Op 3 september 1787 slaagde hij met onderscheiding in de examens om als apotheker erkend te worden.[2] Als autodidact leerde Van Mons naast Frans en Nederlands ook Duits, Engels, Italiaans en Zweeds.[3] In 1789 nam hij volgens bepaalde auteurs de apotheek van Van de Sande in het centrum van Brussel over [4] terwijl hij volgens andere zijn eigen apotheek opgerichtte.[5]
In 1789 benoemde de Société de physique expérimentale de Bruxelles hem tot secretaris-generaal. In dezelfde periode werd hij lid van het Natuur- en Letterkundig Genootschap in Alkmaar.
Van Mons was als vonckist tijdens de Brabantse omwenteling lid van de geheime en revolutionaire organisatie Pro patria[6] Zijn schuilnaam was Hannibal van Cartache. Op 5 augustus 1790 werd hij gearresteerd in zijn apotheek en drie maanden opgesloten in de Hallepoort op verdenking van majesteitsschennis of landverraad.[7] Hij kreeg amnestie bij de terugkeer van de Oostenrijkers.
Op 6 november 1792 na de veldslag bij Jemappes werd hij verkozen tot volksvertegenwoordiger.
Na de slag bij Fleurus contacteerde Van Mons de Franse ingenieurs bij hun aankomst in Brussel, die voor het eerst hadden gebruik gemaakt van een ballon om vijandelijke posities te observeren. Hij ontmoette bij deze gelegenheid ook Claude Roberjot (1752-1799), commissaris van de Conventie [8] Van Mons verstrekte hem een rapport over de grondstoffen en de natuurlijke rijkdommen van het land.
In 1795 participeerde hij in Brussel bij de oprichting van de Société de médecine, chirurgie et pharmacie met als devies Aegrotantibus en werd hiervan secretaris. Dit genootschap bleef echter niet lang bestaan en werd op 3 juli 1804 vervangen door de Société de médecine de Bruxelles. Van Mons was bij dit genootschap veel minder betrokken dan het geval was bij de voorgaande.[9]
Het Franse regime schafte in België de bestaande onderwijsinstellingen af en stelde een nieuw onderwijssysteem op. Roberjot vroeg Van Mons een lijst met personen op te stellen, die geschikt waren om zich te wijden aan de wetenschappen en aan de studie van welke aard dan ook en die bovendien in de Zuidelijke Nederlanden en Brussel een reputatie verworven hadden.
Op 22 maart 1769 meldde Étienne de Lacepède (1756-1825) aan Van Mons via een persoonlijke brief dat hij werd benoemd tot geassocieerd lid van het Institut de France.
Op 11 april 1797 werd Van Mons benoemd tot professor in de fysica en chemie aan de École centrale du département de la Dyle in Brussel.
Op 15 december 1800 promoveerde hij tot doctor in de geneeskunde aan de Universiteit van Helmstadt, met een dissertatie over besmettelijke ziektes.
In 1805 creeërde hij samen met Jean-Baptiste Terrade (1770-1820) en zijn zwager François-Antoine Curtet (1763-1830) een school voor de vorming van gezondheidsofficieren. De oprichters hadden als ambitie het onderwijs op een zodanige manier te organiseren dat de modaliteiten van de opleiding en de aanstelling van toekomstige artsen werd vastgelegd. Dit moest het mogelijk maken om opnieuw orde te brengen in de uitoefening van het beroep arts en de niet-gekwalificeerde artsen uit te sluiten. De school opende zijn deuren op 14 februari, Van Mons gaf de cursussen fysiologie, materia medica en pharmaceutica. Op 19 augustus van hetzelfde jaar werd deze instelling vervangen door de École départementale de médecine, de chirurgie et d'accouchements pour l'instruction des officiers de santé et des sages-femmes. Van Mons gaf er geen les meer [10]
In de volgende jaren legde Van Mons zich helemaal toe op zijn studies. Hij liet zijn apotheek over om op 31 augustus 1808 zijn thesis Dissertation sur l’origine et la distribution uniforme de la chaleur animale te verdedigen voor de school Médecine de Paris.
Hij werd benoemd tot buitenlands geassocieerd lid van de Academie van Parijs in 1814.[11]
Van Mons werd in 1817 benoemd tot professor chemie, geneeskunde en agronomie aan de Universiteit van Leuven, waar hij als leerlingen had: Jean-Servais Stas (1813-1891), Laurent-Guillaume De Koninck en Pierre-Joseph Hensmans (1792-1862).
Nadat in 1835 de Rijksuniversiteit werd afgeschaft, werd Van Mons benoemd aan de Universiteit van Gent. Hij weigerde echter te verhuizen en werd toegelaten tot het emeritaat. Hij werd vervangen door Pierre-Joseph Hensmans die zijn assistent was.
Behalve voor geneeskunde en chemie, interesseerde Van Mons zich ook voor tuinbouw. In 1785 construeerde hij een experimentele boomkwekerij in Brussel (genoemd Fidélité). In 1819 zag Van Mons zich verplicht te verhuizen naar Leuven. Hij bracht een maximum aantal varianten over naar zijn nieuwe woonplaats. Deze tweede boomkwekerij werd in 1831 vernield door het Franse leger. Tenslotte moest hij in 1834 zijn boomkwekerij nog eens verhuizen. Bij zijn dood werd een Société Van Mons opgericht om de collectie fruitbomen gevormd door Van Mons en zijn opvolger Alexandre Bivot te bewaren, maar deze hield op te bestaan na 1869.
Van Mons werd academicus op 3 juli 1816, op het moment dat de Académie royale des Sciences et Belles-Lettres heropgericht werd.
Hij werd gedecoreerd in de Leopoldsorde in 1836. Hij was lid van diverse genootschappen: het Bataafsch Genootschap der Proefondervindelijke Wijsbegeerte te Rotterdam, Accademia Imperiale di Scienze, Letteratura e Belle Arti in Turijn, Conseil des mines et des arts et manufactures de Paris, les sociétés de médecine de Lyon, de Bordeaux, de Carpentras et d'Anvers.
Hij werd begraven op het kerkhof van Sint Jans Molenbeek.
In 1893 bestelde de regering een buste van Van Mons.[12]

Werken

Van Mons had een voortrekkersrol in het onderzoek in de chemie, fysica, meteorologie en de leer van het fruit en de fruitsoorten (pomologie).
Al heel jong toonde hij interesse in chemie en kwam hij in contact met Antoine-Laurent de Lavoisier (1743-1794) van wie hij de nieuwe leer verspreidde. In 1792, liet hij een artikel verschijnen in Annales de chimie, over zijn persoonlijke experimenten, die de theorieën van Lavoisier ondersteunden.
In 1794 publiceerde hij een editie van de Philosophie chimique ou vérité fondamentale de la chimie moderne van Antoine François Fourcroy (1755-1809), aangevuld met nota’s en observaties over de rol van water en licht bij de productie en de verkleuring van de kleurstoffen van planten. Op 16 januari 1797 werd Van Mons door Foucroy via een brief uitgenodigd om deel uit te maken van het redactiecomité van de Annales de chimie et de physique.
Op 30 april 1797 werd hij correspondent van Alexander von Humboldt (1769-1859) voor de publicatie van zijn werken in Parijs.
Op 7 oktober 1801 verschijnt er voor het eerst een tijdschrift op iniatief van Van Mons, het Journal de Chimie et de Physique. Dit tijdschrift deed verslag van ontdekkingen en observaties van de wetenschappers, gebaseerd op zijn eigen correspondentie.[13]
Van Mons vervulde een brugfunctie tussen de theoriëen van verschillende Duitse, Engelse, Franse en Italiaanse wetenschappers en weerlegde of ondersteunde hun theoriëen terwijl hij hun werken vertaalde en vervolledigde.[14]
Van Mons verdedigde de hypothese van Franklin over het bestaan van één elektrische stroom. Hij communiceerde hierover met Luigi Valentino Brugnatelli en verzamelde in 1793-1794 al zijn observaties in de publicatie Principes d'électricité, en confirmation de la théorie électrique de Franklin : adressés dans une lettre à Brugnatelli[15]
Via het Journal de chimie et de physique droeg Van Mons bij tot de verspreiding van de batterij van Alessandro Volta (1745-1827).
Van Mons zoch naar elektrische verklaringen voor meteorologische verschijnselen, in het bijzonder bij het voorkomen van mist. Hij publiceerde over dit thema meerdere populaire artikelen in Journal de Bruxelles. In 1808 publiceerde hij Censura commentarii a Wieglebo nuper editi de vaporis in aerem conversione (Brussel: Emmanuel Flon, 1808) In april 1827, pubiceerde hij een verhandeling "Quelques particularités concernant les brouillards de différente nature", in Nouveaux mémoires de l’Académie royale, des sciences et belles-lettres de Bruxelles, vol. 4, 1827, p.369-290.
In 1800 publiceerde hij een Pharmacopée manuelle om de strijd aan te gaan tegen het empiricisme in de productie en de comsumptie van verschillende soorten drugs. Hij gaf een wetenschappelijke naam aan elk medicijn en vereenvoudigde de bereidingsformule. Deze publicatie werd vertaald in verschillende talen.[16]
In 1817 gaf hij een editie uit van de pharmacopée universelle du médecin praticien van François-Xavier Swediaur (1748-1824) uit 1805 voorzien van extra elementen en commentaren. Hij gaf zijn farmacopee opnieuw uit in 1821 en 1822 onder de titel Pharmacopée usuelle, théorique et pratique in twee volumes[17]
In het domein van de tuinbouw was zijn belangrijkste ontdekking een procédé die het mogelijk maakte om telgen van fruitbomen over grote afstanden te transporteren, deze vermenigvuldigde de planten en fruitvariëteiten in functie van de bodem waarin de zaden werden geplant. Van Mons was ook een voorstander van het koepokvaccin ontwikkeld door Jenner.
Van Mons ontwikkelde een theorie over de veranderlijkheid van soorten en erfelijkheid van kenmerken. In 1823 bewees hij het bestaan van 2000 variëteiten in een catalogue de fruits. In 1835 en 1836 publiceerde hij Arbres fruitiers, ou Pomonomie belge, vol. 1 en vol. 2 (Leuven: imprimerie Dusart et Vandenbroeck, 1835). De kwaliteit van zijn peren was gekend tot in Amerika; hij werd benoemd tot correspondent van de tuinbouworganisaties van Boston, New York en Massachusetts. Hij verwierf verschillende gouden medailles van de Société royale et centrale d’Agriculture de la Seine en de Horticultural Society of London.
In 1819 richtte hij samen met Jean-Baptiste Bory de Saint-Vincent (1778-1846) en Pierre-Auguste-Joseph Drapiez de Annales générales de Sciences physiques op. Hiervan verschenen 6 volumes tussen 1819 en 1822.

Publicaties

  • Le retour au château, comédie en un acte, terminée par une fête. Composée à l'occasion du retour de LL. AA. RR. nos Sérénissimes gouverneurs généraux, à Bruxelles, le 28 janvier 1788, Luik, [s.n.] bevindt zich in Brussel : chez la Veuve Louvois, 1788. beschikbaar in de Koninklijke Bibliotheek: [1].
  • Principes d'électricité, en confirmation de la théorie électrique de Franklin; adressés dans une lettre, à Brugnatelli, Brussel : Emmanuel Flon, imprimeur-libraire, [1793-1794]. beschikbaar in de Koninklijke Bibliotheek: [2].
  • Philosophie chimique ou Vérités fondamentales de la chimie moderne, disposées dans un nouvel ordre; par A.F. Fourcroy. Nouvelle édition, augmentée de notes et d'axiomes tirés des dernières découvertes, Brussel : Emmanuel Flon, imprimeur-libraire, [1794-1795]. beschikbaar in de Koninklijke Bibliotheek: [3].
  • Pharmacopée manuelle, Brussel : Emmanuel Flon, imprimeur-libraire, et se trouve à Paris : chez Richard Caille, Ravier, 1800.: beschikbaar in de Koninklijke Bibliotheek [4].
  • Nationalis scientiarum artiumque in Galliâ Instituti Socii, physices experimentalis, nec non chymiae professoris publici, Societatis medico-chirurgico-pharmaceuticae quae Bruxellis est, à secretis, etc., etc. Censura commentarii a Wieglebo nuper editi, cui titulus: De vaporis aquei in aërem conversione, Brussel: è typographiâ Emmanuelis Flon, [1800-1801]. beschikbaar in de Koninklijke Bibliotheek: [5].
  • BRUGNATELLI, Luigi V., Synonymie des nomenclatures chimiques modernes, traduit de l’italien par VAN MONS, Jean-Baptiste, Brussel : [s.n.], an IX, 1801. beschikbaar in de Koninklijke Bibliotheek: [6].
  • Journal de chimie et de physique, ou recueil périodique des découvertes dans les sciences chimiques et physiques, tant en France que chez l'étranger, 7 vol. en 4 vol. 6 vol. en 3 vol, Brussel : Emmanuel Flon, imprimeur-libraire, 1800-1802. beschikbaar in de Koninklijke Bibliotheek: [7].
  • Principe d’électricité ou confirmation de la théorie électrique de Franklin, Brussel, 1802.
  • Théorie de la combustion, Brussel, 1802.
  • sur les trois nouveaux corps chimiques, les métallofluores, l’iodine et l’huile détonnante de Dulong, Brussel, 1809.
  • Extrait d'une lettre de VAN MONS, Jean-Baptiste, à Bucholz, sur la formation des métaux en général et en particulier de aux de H. Davy, s.l., s.n., [1810]. beschikbaar in de Koninklijke Bibliotheek: [8].
  • DAVY, H., Elémens de philosophie chimique, vertaald door VAN MONS, Jean-Baptiste de l'anglais avec des additions intercalées au texte, Parijs ; Amsterdam : Du Four, 1813. beschikbaar in de Koninklijke Bibliotheek: [9].
  • SWEDIAUR, Pharmacopaeia medici pratici universalis, etc., avec notes et additions de VAN MONS, Jean-Baptiste, 3 vol., Brussel : De Mat, 1817.
  • Principes élémentaires de chimie philosophique avec des applications générales de la doctrine des propositions déterminées, Brussel, chez De Mat, 1818.
  • "On the cultivation of Lobelia Fulgens, in Belgium", lu le 7 mars 1815, in Transactions of the Horticultural Society of London, Volume 2, Londen : Nicel successor to Bulmer & Co., Cleveland Row, St. James, 1822. p. 153-155.
  • Pharmacopée usuelle, théorique et pratique, Leuven : Vanlinthout en Vanden Zande, 2 vol., 1821-1822. beschikbaar in de Koninklijke Bibliotheek: [10].
  • Catalogue abrégé des fruitiers qui ont formé sa collection de 1798-1823, Louvain, [s.n.], [s.d.]. beschikbaar in de Koninklijke Bibliotheek: [11].
  • Catalogue descriptif abrégé contenant une partie des arbres fruitiers qui ont formé la collection de JB Van Mons, Leuven : [s.n.], [1823]. beschikbaar in de Koninklijke Bibliotheek: [12].
  • Catalogue descriptif abrégé contenant une partie des arbres fruitiers qui, depuis 1798, jusqu'en 1823, ont formé la collection de J.B. van Mons avec l'indication des variétés auxquelles se rapportent les greffes de ces arbres qui ont été distribuées sous des numéros à différentes sociétés d'agriculture, d'horticulture et de pomologie, ainsi qu'a un grand nombre de particuliers, Leuven : Imprimerie de C.J. de Mat, marché aux Grains, N° 13, [1823]. beschikbaar in de Koninklijke Bibliotheek: [13].
  • Conspectus mixtionum Chemicarum, 1 vol., Leuven, Vanlinthout : 1827.
  • Materiei medico-pharmaceuticae nec non pharmaciae practicae compendium, cum appendice : Pars prima, Leuven :F. Michel, 1829. Beschikbaar in de Koninklijke Bibliotheek: [14].
  • ALM LE PELLETIER, Traité complet sur la maladie scrophulouse augmenté de notes par Van Mons, Brussel : [s.n.], 1833. beschikbaar in de Koninklijke Bibliotheek: [15].
  • Abrégé de chimie à l’usage des leçons, 2 vol., Leuven : F. Michel, 1831-1835.
  • Arbres fruitiers, ou Pomonomie belge, vol. 1 et vol. 2, Leuven: imprimerie Dusart et Vandenbroeck, 1835.
  • La chimie des Ethers, vol.1, Leuven : imprimerie Dusart en Vandenbroeck, 1837. beschikbaar in de Koninklijke Bibliotheek: [16].
  • Faits et vues détachés, en rapport avec le différend sur certains points de théorie chimique dont la discussion vient d’être entamée dans l’Académie des sciences de France, v. 1 ; f. 1-31 en v. 2, f. 1-17., Leuven, 1840.


Publicaties aan de Academie


Bibliografie


Nota’s

  1. ↑ GUISLAIN, Albert, "Un grand pharmacien bruxellois, J.B. Van Mons (1765-1842"), in: la Revue de Médecine et de pharmacie, nr. 1, 1959, 1-11.
  2. ↑ Archieven van de Stad Brussel, Fonds Adolphe Max.
  3. ↑ DEBIÈVE, Marius, "Un pharmacien révolutionnaire : Jean-Baptiste Van Mons", in: Figures de professeurs de pharmacie à l’université de Louvain, Louvain-La-Neuve: Cabay, 1985, 14.
  4. ↑ GHISLAIN, Albert, Op. Cit., p. 4.
  5. ↑ BRUYLANTS, Albert, "Esquisse de l’histoire de la chimie en Belgique pendant le 19e siècle et le début du 20e", in Florilège des sciences en Belgique pendant le 19e et le début du 20e, Brussel: Académie royale de Belgique Classe des sciences, 1968, p. 250.
  6. ↑ DEBIÈVE, Marius, Op. Cit., p.27.
  7. ↑ La Belgique judiciaire – 2 janvier 1845.
  8. ↑ Een deel van de correspondentie tussen Roberjot en Van Mons werd gepubliceerd en genummerd QUETELET, Alphonse, "Notice historique sur J.-B. Van Mons ; sa correspondance avec Roberjot", in Trésor National : recueil historique, littéraire, scientifique, artistique, commercial et industriel, 2de serie, vol. 1, Brussel: Wouters, Raspoet et cie, imprimeurs libraires, 1843, p. 40-48.
  9. ↑ Een van zijn werken verscheen in volume III van de Actes de la Société de Médecine de Bruxelles: "Les effets de l’orage sur l’homme et les animaux et les moyens de s’en garantir et d’y remédier".
  10. ↑ WELLENS-DE DONDER, Liliane, "François-Antoine Curtet et l'enseignement de la médecine à Bruxelles au début du XIXe siecle" in Cahiers Bruxellois, vol. 8, 1963, p. 94-137.
  11. ↑ ARNAULT, A. V., JAY, A., JOUY, E., NORVINS, J., Biographie nouvelle des contemporains, vol. 20, Parijs: Librairie historique, Hôtel d’Aligre, 1825, p.154.
  12. ↑ Annuaire de l’Académie royale des sciences, des lettres et des beaux arts de Belgique, vol. 59, 1893, p.58.
  13. ↑ JACQUES, Victor, "Mons, Jean-Baptiste van", in Biographie nationale, vol.15, Brussel: Bruylant, 1899, kol. 120-132.
  14. ↑ Beschikbaar in de Koninklijke Bibliotheek :BRUGNATELLI, Luigi V., Synonymie des nomenclatures chimiques modernes, vertaald uit het Italiaans door VAN MONS, Jean-Baptiste, Brussel: [s.n.], an IX (1801).
  15. ↑ beschikbaar in de Koninklijke Bibliotheek : VAN MONS, Jean-Baptiste, Principes d'électricité, en confirmation de la théorie électrique de Franklin; adressés dans une lettre, à Brugnatelli, Brussel : imprimerie d'Emmanuel Flon, 1793-1794
  16. ↑ beschikbaar in de Koninklijke Bibliotheek:Van Mons, Jean-Baptiste, Pharmacopée manuelle, par J.B. Van Mons, Docteur en médecine et Apothicaire; de l'Institut national de France; Professeur de physique expérimentale et de chimie à l'école centrale de la Dyle, Brussel : de l'Imprimerie d'Emmanuel Flon et se trouve à Paris : chez Richard Caille, Ravier, 1800.
  17. ↑ Van Mons J. B., Pharmacopée usuelle, théorique et pratique, Leuven: Van Linthout & Van den Sande, 1821.
Retrieved from "https://www.bestor.be/wiki_nl/index.php?title=Mons,_Jean-Baptiste_van_(1765-1842)&oldid=12925"