Portaal: De Groote Oorlog - 1914-1918

EnglishNederlandsfrançais

Oorlog

Vrede

In augustus 1914 trekt de hemel boven België dicht. Met de Duitse schending van de Belgische neutraliteit begint een vier jaar durende bezetting. De bezetter heeft het bijzonder gemunt op geleerden en hun instellingen. Dat de Centralen wetenschap zo belangrijk vinden, is logisch: zelf geloven zij rotsvast dat zij de oorlog zullen winnen dankzij hun onderzoekslaboratoria.

Verzet

In 1915 sluiten hoogleraren de deuren van hun universiteiten. Dat is een vorm van verzet tegen de Duitse bemoeienissen. Dat komt hen soms duur te staan. Anderen ontlopen deportatie en gaan met hun verzet ondergronds.

Frederic Swarts is een van de initiatiefnemers van de sluiting van de Gentse universiteit.

Rijksplantentuinconservator Jean Massart werkt mee aan de clandestiene pers.

Gents hoogleraar Joseph Bidez richt de clandestiene organisatie 'l’Action Patriotique' op.

Théophile De Donder geeft clandestien les.

Handhaving

Sommige wetenschappers proberen hun situatie te handhaven. Ze verschansen zich in studiekamers en huislaboratoria, vanwaar ze hun onderzoek zo goed als mogelijk verderzetten. Anderen gaan aan de slag aan de nieuwe Vlaamsche Hoogeschool. De nog functionerende wetenschapsinstellingen krijgen echter af te rekenen met de bezetter.

Ondanks de schaarste op materieel en intellectueel vlak is de oorlog voor wetenschappers geen periode van stagnatie.

Wanneer in oktober 1916 de Von Bissing Universiteit opent, komen wetenschappers ook tegenover elkáár te staan.

Plantkundehoogleraar Caesar de Bruyker was een stuwende kracht van de Von Bissinguniversiteit.

De Rijksontledingslaboratoria van Leuven en Antwerpen worden geplunderd en in de as gelegd.

Vlucht

Sommige geleerden en intellectuelen, voor wie de grond te heet onder de voeten wordt, vluchten naar vrijere oorden. Velen hebben eerder in hun carrière gereisd en kunnen bij buitenlandse collegae terecht.

Brachet vlucht naar Parijs. De La Vallée Poussin kan aan de slag aan de Universiteit van Harvard. Sarton waagt de oversteek naar de Verenigde Staten.

Paul Libois, Lucia de Brouckère en Christiaan De Duve zijn kind wanneer ze met hun ouders vluchten. Zij kunnen gelukkig aansluiten bij het plaatselijk onderwijs.

In het gastland wacht de asielzoekende geleerden een hartelijke ontvangst.

Gevluchte soldaten in Kamp Amersfoort volgen les aan een speciale 'nooduniversiteit'.

Strijd

Een groot aantal wetenschappers gaat onder de wapens. Vaak breken ze hiervoor een ontluikende carrière af. Anderen zamelen geld in, zetten zich in bij het ruimen van puin of bij de ravitaillering. Nog anderen vechten terug… met wetenschap.