Portaal: De Groote Oorlog - 1914-1918

EnglishNederlandsfrançais

Oorlog

Vrede

In augustus 1914 trekt de hemel boven België dicht. Met de Duitse schending van de Belgische neutraliteit begint een vier jaar durende bezetting. De bezetter heeft het bijzonder gemunt op geleerden en hun instellingen. Dat de Centralen wetenschap zo belangrijk vinden, is logisch: zelf geloven zij rotsvast dat zij de oorlog zullen winnen dankzij hun onderzoekslaboratoria.

Handhaving

Vele wetenschappers proberen de gewone gang te handhaven en hun onderzoek of werkzaamheden zo goed als mogelijk verder te zetten. Dat leidt soms tot represailles vanwege de bezetter.

Ondanks de schaarste op materieel en intellectueel vlak is de oorlog geen periode van stagnatie.

Sommige wetenschappers gaan vanaf oktober 1916 aan de slag aan de nieuwe Vlaamsche Hoogeschool te Gent.

Plantkundehoogleraar Caesar de Bruyker is een stuwende kracht van deze zogenaamde Von Bissinguniversiteit.

Ook de Rijksontledingslaboratoria van Leuven en Antwerpen blijven in werking, maar krijgen daardoor af te rekenen met de bezetter.

Verzet

Represailles leiden op hun beurt tot verzet. Geleerden doceren en publiceren, maar nu clandestien. Openlijk verzet is er ook: zo sluiten hoogleraren de deuren van hun universiteiten. Dat komt hen soms duur te staan. Anderen ontlopen deportatie en gaan met hun tegenacties ondergronds.

Frederic Swarts is een van de initiatiefnemers van de sluiting van de Gentse universiteit in 1915.

Rijksplantentuinconservator Jean Massart werkt mee aan de ondergrondse pers.

Gents hoogleraar Joseph Bidez richt de clandestiene organisatie 'l’Action Patriotique' op.

Théophile De Donder geeft in het geheim les.

Vlucht

Sommige geleerden, voor wie de grond te heet onder de voeten wordt, vluchten naar vrijere oorden. Ze zoeken een gelijkaardige werksituatie in het buitenland op ... of creëren er een.

Brachet vlucht naar Parijs. De La Vallée Poussin kan aan de slag aan de Universiteit van Harvard. Sarton waagt de oversteek naar de Verenigde Staten.

Paul Libois, Lucia de Brouckère en Christiaan De Duve zijn kind wanneer ze met hun ouders vluchten. Zij kunnen gelukkig aansluiten bij het plaatselijk onderwijs.

In het gastland wacht de asielzoekende geleerden een hartelijke ontvangst.

Gevluchte soldaten in Kamp Amersfoort volgen les aan een speciale 'nooduniversiteit'.

Strijd

Nog andere wetenschappers blijven. Zij staken hun studie en gaan onder de wapens. Of ze zetten hun talenten in bij het leger.

In oorlogstijd worden zo het leger en het slagveld de proeftuin van de wetenschap.

[[file:|260px]] Georges Lemaître neemt vrijwillig dienst als adjudant bij de artillerie. Victor van Straelen bied zijn talenten aan als geoloog in de genie. Henri Frédéricq verdient als arts in een gevechtseenheid zeven frontstrepen.

Meteoroloog en luchtmachtpiloot Jules Jaumotte verricht pionierswerk in de luchtfotografie, wat een betere detectie van camouflage toelaat.

xxxt.

</div>