Portaal: De Groote Oorlog - 1914-1918

EnglishNederlandsfrançais

Oorlog

Vrede

Handhaving • Verzet • Vlucht • Strijd In augustus 1914 trekt de hemel boven België dicht. Met de Duitse schending van de Belgische neutraliteit begint een vier jaar durende bezetting. De bezetter heeft het bijzonder gemunt op geleerden en hun instellingen. Dat de Centralen wetenschap zo belangrijk vinden, is logisch: zelf geloven zij rotsvast dat zij zullen overwinnen dankzij hun onderzoekslaboratoria.

Handhaving

Handhaving

Vele wetenschappers proberen de gewone gang te handhaven en hun onderzoek of werkzaamheden zo goed als mogelijk verder te zetten. Dat leidt soms tot represailles vanwege de bezetter.

Ondanks de schaarste op materieel en intellectueel vlak is de oorlog geen periode van stagnatie.

Sommige wetenschappers gaan vanaf oktober 1916 aan de slag aan de nieuwe Vlaamsche Hoogeschool te Gent.

Plantkundehoogleraar Caesar de Bruyker is een stuwende kracht van deze zogenaamde Von Bissinguniversiteit. Aan de wetenschapsfaculteit maakt hij deel uit van een elfkoppig docentenkorps.

Ook de Rijksontledingslaboratoria van Leuven en Antwerpen blijven in werking, maar krijgen daardoor af te rekenen met de bezetter.

Verzet

Verzet

Represailles leiden op hun beurt tot verzet. Geleerden doceren en publiceren, maar nu clandestien. Openlijk verzet is er ook: zo sluiten hoogleraren de deuren van hun universiteiten. Dat komt hen soms duur te staan. Anderen ontlopen deportatie en gaan met hun tegenacties ondergronds.

Frederic Swarts is een van de initiatiefnemers van de sluiting van de Gentse universiteit in 1915.

Rijksplantentuinconservator Jean Massart werkt mee aan de ondergrondse pers.

Gents hoogleraar Joseph Bidez richt de clandestiene organisatie 'l’Action Patriotique' op.

Théophile De Donder geeft in het geheim les.

Vlucht

Vlucht

Sommige geleerden, voor wie de grond te heet onder de voeten wordt, vluchten naar vrijere oorden. Ze zoeken een gelijkaardige werksituatie in het buitenland op ... of creëren er een.

Brachet vlucht naar Parijs. De La Vallée Poussin kan aan de slag in Harvard. Sarton waagt de oversteek naar de Verenigde Staten.

De piepjonge Libois, De Brouckère en De Duve vluchten met hun ouders. Zij kunnen gelukkig aansluiten bij het plaatselijk onderwijs.

In het gastland wacht de asielzoekende geleerden een hartelijke ontvangst.

Gevluchte soldaten in Kamp Amersfoort volgen les aan een speciale 'nooduniversiteit'.

Strijd

Strijd

Nog andere wetenschappers blijven. Zij staken hun studie en gaan onder de wapens. Of ze zetten hun talenten in bij het leger.

Lemaître neemt dienst bij de artillerie. Van Straelen is vrijwillig geoloog in de genie. Frédéricq verdient als militair arts zeven frontstrepen.

Albert Hustin redt levens met zijn verbeterd procedé voor bloedtransfusie.

Meteoroloog en luchtmachtpiloot Jules Jaumotte verricht pionierswerk in de luchtfotografie, wat een betere detectie van camouflage toelaat.

In oorlogstijd worden het leger en het slagveld zo de proeftuin van de wetenschap.