Difference between revisions of "Portaal: Congo en de wetenschap"

Wetenschappers • Instellingen • Sporen • Wetenschapsverhalen • Onderzoek

Wetenschappers

‘Connaître pour dominer!’ Congo moet worden verkend, gemeten en geschat. Overheid en privémaatschappijen schakelen hiervoor wetenschappers in. Deze laten zich graag inlijven voor een expeditie, de lokroep van de ongerepte tropen is erg verleidelijk. Terwijl ze hun eigen wetenschappelijke nieuwsgierigheid bevredigen, verzamelen geleerden nuttige gegevens, meestal voor mijnbouwkundige of agronomische doeleinden. Sommigen, zoals Leplae of Vermoesen bouwen een heuse carrière als koloniaal ambtenaar uit. Anderen keren na een of meerdere missies terug met een schat aan bodemstalen, planten en dieren.

Natuur agronomen en botanici Emile Laurent Louis Gentil... Alfred Dewevre Marcel Laurent Justin Gillet Edmond Leplae Marthe Fontana Jean Louis Jean Lebrun Fernand Demaret Jean Leonard Emile Marchal Jozef Baeyens Walter Robyns Théophile Durand Hélène Durand Camille Vermoesen Marcel Homès • ecologen Pierre Martens Josephine Wéry Raymond Bouillenne Victor Van Straelen • zoölogen, veeteelt- en visserijkundigen Joseph Frateur Max Poll Paul Brien Albert Raignier Louis Stappers Georges Boulenger Paul Van Oye Julien Fraipont

Bodem geologen en mijningenieurs Edouard Dupont... Norbert Diderrich Achilles Salée Etienne Asselberghs • mineralogen Henri Buttgenbach Jules Cornet Lucien Cahen Jacques Lepersonne Maurice Robert Jacques Thoreau Alfred Schoep Edmond Polinard • topograaf Marcel Dehalu

Geneeskunde bacteriologen Henri De Marbaix ... Joseph Denys Charles Firket Jan Frans Van den Branden Jean-Emile Van Campenhout Alphonse Broden Jerome Rodhain Richard Bruynoghe

Onderwijs Luc Gillon Albert Carlier Ferdinand Campus... Charles Firket Richard Bruynoghe René Tavernier Marcel Dubuisson

Instellingen

Door het bouwen en inrichten van wetenschappelijke infrastructuur naar het voorbeeld van het moederland probeert de kolonisator de kennis over Congo te ordenen en te verspreiden. Zo creëert men een parallelle Belgische wetenschapswereld in de tropen, compleet met botanische tuinen, laboratoria en onderwijsinstellingen. Anderzijds komt ook in het moederland wetenschappelijke infrastructuur tot stand die de uitbouw van het koloniaal kennisapparaat ondersteunt.

Instituten Bacteriologisch Rijksinstituten in Belgisch Congo • ... Prinses Astrid Instituut voor Tropische Geneeskunde • Nationaal Instituut voor de Landbouwkunde in Belgisch-Congo • Musée du Congo • Laboratoire Onialogique de l'Etat à Tervueren • Instituut voor Wetenschappelijk Onderzoek in Centraal Afrika

Tuinen Jardin botanique d'Eala • Jardin Botanique de Kisantu

Onderwijs Instituut voor Tropische Geneeskunde • ... Fondation médicale de l'Université de Louvain au Congo • Ganda-Congo • Centre Scientifique et Médical de l’Université libre de Bruxelles en Afrique Central • Officiële Universiteit van Belgisch-Congo en van Ruanda-Urundi • Centrum voor Hoger Landbouwonderwijs aan de Universiteit van Leuven in Congo • Koloniale Hogeschool van België • Universiteit Lovanium

Genootschappen Koninklijk Belgisch Koloniaal Instituut en zijn leden • ... Société belge de médecine tropicale • Société belge d’Etudes Coloniales • Syndicat de Recherche minières du Bas- et du Moyen-Congo

Wetenschapsverhalen

Hier vind je een verzameling van alle verhalen op Bestor die gewijd zijn aan wetenschappen en de kolonie.

Wetenschappen onder de tropenzon: Belgische projecten in Congo (1885-1960) Wetenschap in Congo-Vrijstaat en Belgisch Congo was vooral een zaak van het bestuur, onder het motto ‘Etre connu pour être dominé’.

Paleizen in de jungle? Nut en prestige van de Belgische tropenlaboratoria‎ In enkele decennia tijd raakt Belgisch Congo bezaaid met laboratoria. Naast staatsbelangen speelde ook een ander motief: prestige!

Wetenschap van verovering: de Belgische overname van de Duitse kolonies Na de Eerste Wereldoorlog eiste de Belgische regering haar deel van de Duitse koloniën op. Wetenschap was haar strategie om territoriale claims te maken.

Sporen van kolonie en wetenschap in België

Vandaag vind je in het straatbeeld nog heel wat sporen van het Belgische koloniale verleden. De relicten van koloniale wetenschap springen dan wel minder in het oog dan een standbeeld van Leopold II te paard, maar zijn niet minder aanwezig.

Huldebeelden geoloog en 'bevrijder' van de Congolezen • ontdekker van de fabelachtige kopervoorraden van Katanga. • eerste rector Lovanium

AfricaMuseum Het huidige AfricaMuseum herbergde Leopolds persoonlijke collectie terwijl men in het aanpalende Stanleypaviljoen, vandaag archiefbewaarplaats, onderzoek naar lucratieve tropische gewassen deed.

Academie voor Overzeese Wetenschappen De Academie voor Overzeese Wetenschappen, gevestigd te Ukkel, heeft sinds de koloniale periode een internationaal karakter verworven

Gebouwen Instituut voor Ontwikkelingsbeleid en –beheer • Instituut voor Tropische Geneeskunde

Onderzoek

Hieronder vind je een stand van zaken van het wetenschapshistorisch onderzoek over Congo in België. Ken jij nog andere publicaties of ben je zelf bezig met wetenschappelijk onderzoek? Laat het ons weten op bestor@rasab.be.

Lopend onderzoek

• Reinout Vander Hulst: doctoraatsstudie in het kader van het onderzoeksproject "Catholic Medicine and its Others in Belgium and the Belgian Congo, 1900-1965" (KULeuven).
• Maarten Langhendries: doctoraatsstudie in het kader van onderzoeksproject "Reproductieve gezondheid en katholieke geneeskunde in België en Belgisch Congo, 1960-1965" (KULeuven).
• Stephanie Kerckhofs: doctoraatsstudie in het kader van het project "Landbouw in tropisch Afrika. Agrarische wetenschap en kennisnetwerken in Belgisch Congo, 1908–1960" (ICAG).

Voorbij onderzoek

• Depuis, Jean-Michel, Un médecin dans son monde : mise en perspective des expériences de Robert Dumont au Congo belge (1931-1957), Masterthesis, ULiège, 2017.
• Eerdekens, Adriaan en Fien Danniau, "1956 Ganda-Congo", op: UGentMemorie, laatst gewijzigd 04.04.2017.
• Verbeke, Davy, "Van kolonialisme naar ontwikkelingssamenwerking", op: UGentMemorie, laatst gewijzigd 16.05.2017.
• Verbeke, Davy, “Koloniaal onderzoek aan de Universiteit Gent.”, op: UGentMemorie, laatst gewijzigd 02.05.2017.
• Verbeke, Davy, “Koloniaal onderwijs aan de Universiteit Gent.”, op: UGentMemorie, laatst gewijzigd 03.05.2017.
• Notteboom, Jolien, 'Witter dan wit': het blanke hygiënisch ideaal in Congo van 1950-1960, Mémoire de fin d’étude, UAntwerpen, 2015.
• Danneels, Koenraad, Hospitalen en segregatie. Een analyse van de bouw van hospitalen en de medische invloed op stadsplanning en segregatie in het naoorlogse Belgisch Congo (1945-1960), Masterthesis, UGent, 2014.
• Maenhout, Klaas, Van kolonialisme naar ontwikkelingssamenwerking. Het interfacultair Afrikabeleid van de Rijksuniversiteit Gent (1906-1990), Masterthesis, UGent, 2014.
• Mertens, Myriam, Chemical compounds in the Congo : pharmaceuticals and the 'crossed history' of public health in Belgian Africa (ca. 1905-1939), Doctoraatsscriptie, UGent, 2014.

• Leduc-Grimaldi, Mathilde, "«This way!». Aperçu des apports africains aux expéditions européennes du XIXe siècle: porteurs, éclaireurs et interprètes", in: Patricia Van Schuylenbergh, Catherine Lanneau en Pierre-Luc Plasman, L’Afrique belge au XIXe et XXe siècles: nouvelles recherches et perspectives en histoire coloniale, Brussel, 2014.
• Vandersmissen, Jan, "The geographical societies of Brussels and Antwerp, and their focus on Africa in the decade preceding the Berlin Conference (1876-1885)", in: Idem.
• Ruppenthal, Jens, "Colonialism as «science and technology». The Hamburg Colonial Institute (1908-1919)", in: Idem.

• Diser, Lyvia, "De wetenschap van de staat: laboratoriumbeleid onder de tropenzon", in: Ambtenaren in witte jas. Laboratoriumwetenschap in het Belgisch overheidsbeleid (1870-1940), Onuitgegeven proefschrift, KU Leuven, departement Geschiedenis, 2013.
• Gunst, Brecht, Het Institut National pour l’étude Agronomique du Congo belge. De integratie van de Congolese peasant in het kapitalistische wereldsysteem, Masterthesis, UGent, 2013.
• Stanard, M., Selling the Congo. A History of European Pro-Empire Propaganda and the maing of Belgian imperialism, Londen, 2011.
• Vandersmissen, Jan, "Science, économie et pouvoir: les ingénieurs et la construction de l’état indépendant du Congo", Scientific conference UCL - Centre d'Etude de l'Histoire de l'Europe contemporaine, 2011.
• Mantels, Ruben, "De klacht van Nkunda. Over universiteiten, kolonisatie en dekolonisatie in Belgisch-Congo", in: Studium, 3 (2010), 61-73.
• Eerdekens, Adriaan, Ganda-Congo 1956-1970. De Gentse universiteit en het wetenschappelijke avontuur in de kolonie, Masterthesis, 2010.
• Govaerts, Bert, "De universiteit van Elisabethstad (1956-1960): arena van het laatste Vlaamse gevecht in Belgisch-Congo", in: Wetenschappelijke Tijdingen69 (2010), nr. 2, 107-146.
• Ledent, Carole, La recherche en histoire de l'environnement : Belgique, Luxembourg, Congo, Rwanda, Burundi : actes PREBel, Namur, décembre 2008, Namen, 2010.
• Vandersmissen, Jan, Koningen van de wereld. Leopold II en de aardrijkskundige beweging , Leuven, 2009.
• Mantels, Ruben, Geleerd in de tropen Congo en de wetenschap, Leuven, 2007.
• Couttenier, Maarten, Congo tentoongesteld: een geschiedenis van de Belgische antropologie en het museum van Tervuren (1882-1925), Leuven, 2005.
• Lagae, Johan, ‘Het echte belang van de kolonisatie valt samen met dat van de wetenschap. Over kennisproductie en de rol van wetenschap in de Belgische koloniale context’, in: Het geheugen van Congo. De koloniale tijd, Tervuren/Gent, 2005.
• Van Schuylenbergh, Patricia, "De nationale parken van Belgisch-Congo,", in: Het geheugen van Congo: de koloniale tijd, Gent, 2005, 155-158.
• De Vlieger, Pieter-Jan, Tweeënveertig jaar Koloniale Hogeschool in België : een historisch onderzoek naar de bestaansredenen van een instituut, Masterthesis, UGent, 2003.
• Poncelet, Marc, Nicolaï, Henri, Delhal, Jacques en Symoens, Jean-Jacques, "De overzeese wetenschappen" in: Robert Halleux et al. (red.), Geschiedenis van de wetenschappen in België, 1815-2000, vol. 2, Brussel, 2001, 235-265.
• Bonneuil, Christophe, "Development as experiment: Science and state building in late colonial and postcolonial Africa", 1930-1970, in: Osiris, 15 (2000), 258-281.

• Lyons, Maryinez, The colonial disease: a social history of sleeping sickness in northern Zaïre, 1900-1940, Cambridge, 1992.

• Daniel Headrick, The tools of empire. Technology and European imperialism in the nineteenth Century, Oxford, 1981.

• Baetens, Roland (red.), Een brug tussen twee werelden. Het Prins Leopold Instituut voor Tropische Geneeskunde Antwerpen 100 Jaar, onuitgegeven document.